مانگھی دی رسم

ہندوستان دِی ونڈ کول پہلے تئیں تھل، دمان تے چولستانی علاقاں وِچ ٻہوں سو ہݨے ریت رواج تے رَسماں ہوندیاں ہین ڄیہڑے اِتھوں دے معاشرت کُوں سماجی، ثقافتی، مذہبی تے معاشی ماحول فراہم کرݨ دے نال ہِک جُٹ ٻدھی رکھدیاں ہین۔ سریکی دھرتی اَزل کول رَڄی کَڄی، پر امن تے سیکولر(دھرم دی قید کول ازاد) رَئی ہے، اِیں ٻارُوں اِتُھوں دے مسلمان تے کِراڑ قوماں رَل مِل کے وسُوں دے رِیتاں رواجاں دا احترام کیتی رکھدے ہین تے اِیویں سماجی ترقی اِچ آپݨا آپݨا کردار نِبھیندے ہین، لیکن افسوس کہ شدت پسندی دے ناں تے گُھلی کالی اندھاری نے کُوڑے سچے دے مونھ وِچ ریت مٹی، تے اَکھیا ں وِچ رَتیاں مرچاں بھر دِتیاں۔

غُپ اندھیرے وِچ ٹُردے پھِردے اَڄ اَساں سریکی قصبے ڈھکی تے اُوندے اَگاوڑے پِچھا وڑے(بل اوٹ، کوٹ ڄئی، کوٹلہ لُد ھیان، پہاڑ پور، رنگ پور، مِٹھا پور، سید علیاں، کاٹھ گڑھ وغیرہ) دیاں پِّھٹیاں (گمشدہ) رسماں ڳُلیندے ہیں کہ ڄِتھاں ݙِلاھُوں پاسے کوہِ خیسور (رَتہ کوہ) جھاتیاں پاندے، ݙِبھارَے پاسے سندھو واندھے، تے وِچلا علاقہ لش پش گرین ھ، خصوصاً خجیاں (کھجوراں) دے درختاں نے اِیں علاقے کوں ہند ہے سندھ اِچ الگ سُنجاݨ ݙے رکھی ھ۔ اِیں علاقے دِیاں رسماں وی اُچیچیاں (نایاب) ہین ڄیویں ”مانگھی دی رسم، بَھنڈار، شِیشبی، جھنڈے گھیرنی، شیشہ ڈِکھالی، حضرت پیر دی یاری“ وغیرہ۔

اِیں موضوع تے وسُوں د ے سُجاگ، اُشاک تے سُشیل واسی سیئں ڈاکٹر خالد دی سوہݨی لِکھت وی موجود ھ، میں کوشت کریساں کہ اُنہاں دی اجازت نال تھولا کھن تفصیل اِچ لکھاں ..

مانگھی دی رسم:

اے صرف تریمتیاں خصوصاً چھیریاں دی رسم ہوندی ھئی ڄیہڑی پالے دے مہینے منگھر اِچ شروع تھیندی ہئی تے مہینے دی اخیر تئیں لگی راندھی ہئی۔ مانگھی کیشے ہوندی ھئی؟ مانگھیاں کیوں چڑھدیاں ہین تے اِیں موسمی رسم دا کیہرا مقصد ہوندا ہئی؟

مانگھی اصلُوں جوان جماݨ چھیریاں دا شغل میلہ ہوندا ہئی۔ڄیویں منگھر دا مہینہ شروع تھیوے ہا، چھیر آپنے پیو ماں کُوں ہُج تے (بے تکلف) آکھدی ہئی:”میکوں مانگھی گِھنوا ݙیوؤ(کھانا پکانے کا سامان مہیا کردو)“؟ وت مانگھی دا ݙینہہ مقرر کیتا ویندا ہئی، چھیر آپݨی ماں نال اوانڈھ ، ڳوانڈھ دے گھراں اِچ ونڄ کے آپݨی ٻاݨیاں (ہم عمر سہیلیاں) کُوں سݙے ݙیوے ھا، کل ساݙے گھر مانگھی ھ، تُوں آپݨے تھاں تھِپے تے بالݨ برابر کرکے آ ونڄیں“۔۔ اے سُݨ کے چھیریاں آپݨے پیو، ماں، بھرا، مسات، ملویر، پتریر کُوں آکھدیاں ہین کل فلاݨی دے گھر مانگھی ھ، میݙی مانگھی دا سمان برابر کرو۔ کوئی چھیر سُوجی دا حلوہ، کوئی دال روٹی، کوئی پلاؤ، زردہ،مِٹھے چاول، کوئی روٹی مانے بݨاون د اسمان برابر کرویندی ہئی تے چھوٹے بھیݨ بِھراواں کول سمان (بالݨ، چُلہے، کڑاہیاں،اٹا، دال، چاول، سوجی، میدہ، ݙوئی، چمچے،کٹوی، دیگڑی، تھاں تِھپے) سِراں تے رکھوا کے ماں دے نال مقررہ گھر پہنچ ویندی ھئی تے دِیگر دے ویلھے یکے ویہڑے اِچ چُلہے چڑھ ویندے ہین۔ ہر کوئی آپݨی مرضی دے کھاݨے پکاوݨ شروع تھی ویندا ہئی تے چھیریاں ہِک بے دے کھاوݨ پکاوݨ کُوں ݙیکھ کے سِکھدیاں ہین، اُنہاں دیاں ماواں ماسٹر شیف بݨ کے انہاں دی رہنمائی کریندیاں ہین۔ روٹی توے تے کیویں آوݨی ھ، کیندی روٹی لولی، ڳوڳی (چھوٹی) ھ، کیندا مانا گول ھ، کیندے سالن اچ لُوݨ گھٹ ودھ ھے، کیندے چاول مزے دے ہن، کیندا کھانا بہترین ھ۔ اِیں طراں یکے رَل مل کے نِماشاں تک آپݨے آپݨے کھانے پکا گھندے ہین، تے وت ہَک ٻے کُوں کھویندیاں ہین تے وَنک وَنک دے کھانے آپݨیاں دیگچیاں، پچھیاں، کندوریاں وِچ پا کے خُشی خُشی گھر دوٹُر پو ندیاں ہین تے اُتھائیں طے تھیندا ہئی کہ اڳلی مانگھی کیندے گھر ہوسی؟۔

مانگھی دی مقصدیت: اِیں رسم سانگھے جوان جماݨ چھیریاں کُوں کھاوݨ پکاوݨ، ورتاوݨ، ونڈاوݨ، سِکھݨ، سکھاوݨ، رِدھے پکے دا شونق پیدا کرݨ تے اُنہاں دی حوصلہ افزائی کرݨ مقصود ہوندا ہئی۔ اِیں طریقے نال چھیریاں گھر ٻار، رِدھا پکا کرݨ دا فن سِکھ ویندیان ہین جیہڑا اُنہاں کوں عملی زندگی وِچ سُگھڑ پن، سلیقہ شعاری تے کامیاب تریمت بناوݨ اِچ بہوں وݙا کردار ادا کریندا ہئی۔اج کول تریہہ 30 چالی 40 سال پہلے تک اے رسم قائم ہئی، وت شدت پسندی دے کالے دھے نے ساݙی وَسُوں دے لوکاں کُوں اغواء کرکے کالی غار اِچ ڈھک ݙِتا تے مانگھی جئیں سوہݨی رسم کُوں ہمیشہ کیتے بدعت تے کِراڑاں دی رسم سمجھ کے متروک کر ݙِتا گیا۔

سرائیکی دھرتی دا سنیہہ ہے کہ ناں اِتھوں دے کِراڑ قابل کریہہ ہین تے ناں اِتھوں دے مسلمان شدت پسند ہن بلکہ سماجی ، معاشی، ذہنی ترقی کُوں نظر انداز کرکے ریاست دے طرفوں متواتر مذہبی انوسمنٹ کر کے ساݙی سوچ کُوں قابل کریہہ کر ڈِتا گے، تے ہُݨ ساکُؤں ہر شے وِچ شِرک بدعت دی بو آندی ہے۔۔ دھرتی آپݨا رنگ وٹیسی تے اِیں خطے دے واسی اِمپورٹ کیتی گئی گولی، بدوخ، تلوار، تے شِدت پسند سوچ کُول جلد اَزاد تھیسن، تے آپݨی نسلاں دے مستقبل دا سُچیسن..

بَھنڈار، شِیشبی، جھنڈے گھیرنی، شیشہ ڈِکھالی تے حضرت پیر دی یاری“ تے اگلی قسط وِچ لکھا ویسی۔

عباس سیال.