عبدالحمید دوم
سلطان عبدالحمید دوم عثمانی
Sultan Abdul Hameed II Usmani | |
 | |
| ڄم پل: | 21 ستمبر 1842ء,
استنبول |
| وفات: | فروری 1918ء (76 سال), |
| دور خلافت : | 31 اگست 1876ء – 27 اپریل 1909ء |
سلطان عبدالحمید دوم (سلطان عبدالحمید ثانی) عثمانی سلطنت دا 34واں سلطان ہئی تے او 31 اگست 1876ء توں 27 اپریل 1909ء تک حکمران رہیا۔ اوہدی حکمرانی دا دور عثمانی سلطنت دے زوال دے دور وچ آیا تے ایں دور وچ سلطنت دے اندر تے بیرونی دوناں طرفوں وڈے چیلنجز دا سامݨا کرݨا پیا۔
دور حکومت
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]1. تخت نشینی: سلطان عبدالحمید دوم 31 اگست 1876ء کوں تخت نشین تھیا۔ اوندی تخت نشینی دے وقت عثمانی سلطنت مالیاتی، سیاسی تے سماجی بحراناں وچ گھری ہوئی ہئی۔
2. پہلا آئینی دور: سلطان عبدالحمید دے دور وچ 1876ء وچ پہلی دفعہ عثمانی سلطنت وچ آئین نافذ تھیا، جیہڑا "مشروطہ نظام" دے ناں نال مشہور ہئی۔ ایں آئین دے تحت پارلیمنٹ (مجلس مبعوثان) قائم کیتی ڳئی، پر ایے دور زیادہ عرصہ تک نہ چل سڳیا تے 1878ء وچ سلطان عبدالحمید نے پارلیمنٹ کوں معطل کر ݙتا تے مطلق العنان حکومت قائم کر ݙتی۔
3. پان اسلامزم: سلطان عبدالحمید دوم پان اسلامزم دے حامی ہن۔ اوہ تمام مسلماناں کوں ہک پلیٹ فارم تے متحد کرݨ چاہندے ہن تے خلافت دے تصور کوں مضبوط کرݨ دی کوشش کیتی۔ اوہدی ایں پالیسی دا مقصد عثمانی سلطنت کوں اندرونی تے بیرونی خطرات توں بچاوݨ ہئی۔
4. معاشی تے تعلیمی اصلاحات: سلطان عبدالحمید دے دور وچ معاشی تے تعلیمی اصلاحات تے وی توجہ ݙتی ڳئی۔ ریلوے لائناں دا ڄال وچھایا ڳیا، خاص طور تے حجاز ریلوے، جیہڑی استنبول توں مدینہ منورہ تک ہئی۔ تعلیمی ادارے قائم کیتے ڳئے تے جدید تعلیم کوں فروغ ݙتا ڳیا۔
5. بیرونی دباؤ تے تنزلی: سلطان عبدالحمید دے دور وچ عثمانی سلطنت یورپی طاقتاں دے دباؤ وچ ہئی۔ روس نال جنگ (1877ء-1878ء) دے بعد سلطنت دے یورپی علاقے ضائع تھی ڳئے۔ بلقان دے علاقیاں وچ قوم پرستی دے تحریکاں نے سلطنت کوں کمزور کیتا۔
6. ترک جوانان دی تحریک: سلطان عبدالحمید دے دور دے آخر وچ ترک جوانان دی تحریک (جوان ترک) نے زور پکڑیا، جیہڑی آئینی حکومت تے جمہوری اصلاحات دی حامی ہئی۔ ایں تحریک دے دباؤ دے تحت 1908ء وچ سلطان عبدالحمید نے دوبارہ آئین نافذ کیتا تے پارلیمنٹ کوں بحال کیتا۔
معزولی تے وفات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]27 اپریل 1909ء کوں سلطان عبدالحمید دوم کوں ترک جوانان دی تحریک دے دباؤ دے تحت معزول کر ݙتا ڳیا تے اوہدی جگہ سلطان محمد پنجم کوں تخت نشین کیتا ڳیا۔ سلطان عبدالحمید کوں سلانیکی (یونان) جلاوطن کر ݙتا ڳیا، جتھاں او 10 فروری 1918ء کوں وفات پا ڳیا۔
شخصیت
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]سلطان عبدالحمید دوم کوں ہک محتاط تے دور اندیش حکمران دے طور تے ڄاݨا ویندا ہئی۔ اوندے پالیسیاں وچ مرکزی حکومت کوں مضبوط کرݨ، جدیدیت تے روایت دے درمیان توازن قائم کرݨ تے سلطنت کوں بیرونی خطرات توں بچاوݨ شامل ہن۔ اوندی حکمرانی دے دوران عثمانی سلطنت دے زوال دے عمل کوں سست کرݨ دی کوشش کیتی ڳئی، پر اے عمل روکا نہ ڳیا۔
سلطان عبدالحمید دوم دی میراث کوں ترکی تے اسلامی دنیا وچ مختلف نظراں نال ݙٹھا ویندا ہئی۔ کجھ لوک اوندی پان اسلامزم دی پالیسی کوں سراہندے ہن، جبکہ کجھ اوندی آمرانہ حکومت تے تنقید وی کریندے ہن۔ اوندی حکمرانی دا دور عثمانی سلطنت دے آخری دور وچ ہک اہم موڑ ہئی۔