ظفر اللہ خان جمالی

ظفراللہ خان جمالی
( میر ظفراللہ خان جمالی)
تفصیل=
15th وزیر اعظم پاکستان
مدت منصب 23 نومبر2002 – 26 جون2004
صدر	پرویز مشرف
وزیر اعلیٰ بلوچستان
مدت منصب 9 نومبر1996 – 22 فروری1997 ایکٹنگ
گورنر
مدت منصب 23 جون1988 – 24 دسمبر1988
گورنر
معلومات شخصیت
ڄم	1 جنوری 1944ء   ڈیرہ مراد جمالی
وفات	2 دسمبر 2020ء (76 سال)  راولپنڈی
وجہ وفات	دورۂ قلب
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	برطانوی ہند (1944–1947) پاکستان (1947–2020)
جماعت	پاکستان پیپلز پارٹی پاکستان مسلم لیگ ق
رشتے دار	A.R. Jamali (بھرا)
عملی زندگی
مادر علمی	گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور ایچی سن کالج
پیشہ	سیاست دان
ماء ٻولی	بلوچی
پیشہ ورانہ ٻولی	اردو ،  بلوچی

میر ظفر اللہ خان جمالی پاکستانی سیاست دان تے پاکستان دے سابق وزیر اعظم ہن جنہاں نے 2002ء توں 2004ء تک پاکستان دے 15ویں وزیر اعظم دی حیثیت نال خدمات انجام ݙتی۔ظفر اللہ جمالی صوبہ بلوچستان دی طرفوں اڄ تک پاکستان دے واحد وزیر اعظم ہن۔ ظفر اللہ جمالی انگریزی، اردو، سندھی، بلوچی، پنجابی تے پشتو تے عبور رکھیندے ہن۔

خاندانی پس منظر

اوہ یکم جنوری 1944ء کوں بلوچستان دے ضلع نصیرآباد دے دیہات روجھان جمالی وچ ڄمیے۔ ابتدائی تعلیم روجھان جمالی وچ حاصل کیتی۔ بعد وچ سینٹ لارنس کالج گھوڑا گلی مری، ایچیسن کالج لاہور تے 1965ء وچ گورنمنٹ کالج لاہور توں تاریخ وچ ماسٹرز دی ڈگری حاصل کیتی۔

جمالی خاندان قیام پاکستان توں ہی ملکی سیاست وچ سرگرم رہیا ہے۔ ظفر اللہ جمالی دے چاچا جعفر خان جمالی قائداعظم دے ساتھی ہن۔ جݙاں محترمہ فاطمہ جناح ایوب خان دے خلاف اپݨی انتخابی مہم دے سلسلے وچ انہاں دے علاقے وچ آئین تاں ظفر اللہ جمالی محافظ دے طور تے انہاں دے نال ہن۔ جمالی خاندان دے افراد ہر دور وچ صوبائی تے وفاقی سطح تے حکومتیں وچ شامل رہے ہن۔ انہاں دے سوتر میر تاج محمد جمالی (مرحوم) ذوالفقار علی بھٹو دے دور وچ وفاقی وزیر رہے۔ میر عبد الرحمٰن جمالی تے میر فائق جمالی صوبائی کابینہ وچ رہے ہن۔ ایںدے علاوہ سن اٹھاسی دے بعد توں انہاں دے آبائی دیہات روجھان جمالی توں ترائے وزراء اعلیٰ بلوچستان منتخب تھی چکیے ہن جنہاں وچ تاج محمد دے علاوہ ظفر اللہ دے بھتریجے جان جمالی وی شامل ہن۔ میر ظفر اللہ دے پیو میر شاہنواز جمالی پراݨے مسلم لیگی رہنما میر جعفر خان جمالی دے بھائی ہن جنہاں نے تحریک پاکستان وچ بھرپور حصہ گھدا ہئی۔ ظفر اللہ دی شادی خاندان وچ ہی تھئی جس توں انہاں دے ترائے پتر تے ہک دھی ہے۔ ݙو پتر، شاہنواز تے جاوید، پاک فوج وچ افسر ہن جبکہ تریجھا، فرید اللہ، پیو دی طرح سیاست وچ ہن تے سن ستانوے وچ رکن قومی اسمبلی وی منتخب تھی چکیے ہن۔ انہاں دے قبیلے دا ہک وݙا حصہ بلوچستان دے علاوہ صوبہ سندھ وچ وی آباد ہے۔ ایں طرح انہاں دا سیاسی تے قبائلی اثر و رسوخ ݙو صوبیاں تے محیط ہے۔

عملی سیاست

ذو الفقار علی بھٹو، میر جعفر خان جمالی کوں اپݨا سیاسی مرشد مانیندے ہن۔ 17 اپریل 1967ء کوں جعفر خان جمالی دی وفات دے موقع تے جݙاں ذو الفقار علی بھٹو روجھان جمالی ڳئے تاں ظفر اللہ جمالی دے پیو شاہ نواز جمالی کوں انہاں نے آکھیا کہ ایں گھراݨے توں سیاست دے کیتے ہک فرد ݙیوݨ دی مہربانی کرو، جیندے جواب وچ شاہ نواز جمالی نے ظفر اللہ جمالی دا ہتھ ذو الفقار علی بھٹو دے ہتھ وچ ݙے ݙتا ہئی۔ ایں توں ظفر اللہ خان جمالی نے باقاعدہ عملی سیاست وچ قدم رکھیا۔

1970ء دے انتخابات وچ صوبائی اسمبلی دے امیدوار کھڑے تھئے پر کامیاب نہ تھی سڳے۔ 1977ء وچ بلا مقابلہ صوبائی اسمبلی دے ارکان منتخب تھئے تے صوبائی وزیر خوراک تے اطلاعات مقرر تھئے۔ 1982ء وچ وزیر مملکت خوراک تے زراعت بݨیے۔ 1985ء دے انتخابات وچ نصیرآباد توں بلا مقابلہ قومی اسمبلی دے ارکان منتخب تھئے۔ 1986ء وچ وزیر اعظم محمد خان جونیجو دی کابینہ وچ پاݨی تے بجلی دے وزیر رہے۔ 29 مئی 1988ء کوں جݙاں صدر جنرل محمد ضیاء الحق نے جونیجو حکومت کوں برطرف کیتا تاں انہاں کوں وزیر ریلوے لا ݙتا ڳیا۔ 1986ء دے انتخابات وچ صوبائی تے قومی اسمبلی دی نشست تے منتخب تھئے۔ قومی اسمبلی دی نشست توں مستعفی تھی ڳئے تے صوبائی اسمبلی دے ارکان بݨیے۔ 1988ء وچ اوہ بلوچستان دے نگران وزیر اعلیٰ مقرر تھئے۔ ایںدے بعد تھیوݨ آلے انتخابات وچ منتخب تھیوݨ دے بعد انہاں نے وزارت اعلیٰ دا منصب برقرار رکھیا پر اسمبلی توڑ ݙتی جیہڑی بعد وچ عدالت دے حکم نال بحال کیتی ڳئی۔ ایںدے بعد نواب اکبر بگٹی وزیر اعلیٰ بݨیے۔ 1990ء دے انتخابات وچ قومی اسمبلی دے امیدوار ہن پر ناکامی دا سامݨا کرݨا پیا۔ جبکہ 1993ء وچ کامیاب تھی ڳئے۔ 9 نومبر 1996ء توں 22 فروری 1997ء تک ولا بلوچستان دے نگران وزیر اعلیٰ رہے۔ 1997ء وچ سینیٹ دے ارکان منتخب تھئے۔

مسلم لیگ (ق)

1999ء وچ نواز شریف دی جلاوطنی دے بعد جݙاں مسلم لیگ ݙو حصیاں وچ تقسیم تھی ڳئی تاں جمالی مسلم لیگ (ق) دے جنرل سیکریٹری بݨیے۔ ایہ جماعت نواز شریف دی حکومت دا تختہ الٹاوݨ آلے صدر جنرل پرویز مشرف دی زبردست حمایت کریندی ہئی۔ مخالف دھڑے وچ ہووݨ تے وزیر اعظم دی نامزدگی دے امیدوار ہووݨ دے باوجود اوہ نواز شریف تے بینظیر بھٹو کوں وطن واپس آوݨ تے انتخابات وچ حصہ ڳھنݨ دی اجازت ݙیوݨ دے خواہش مند ہن۔

وزارت عظمٰی

• انتخابات 2002ء دے نتیجے وچ انہاں کوں پارلیمنٹ نے 21 نومبر 2002ء کوں وزیر اعظم منتخب کیتا۔ وزیر اعظم دا انتخاب کئی سیاسی جماعتاں دے مذاکرات دے بعد عمل وچ آیا۔ ایہ مرحلہ ایں وقت روبہ عمل تھیا جݙاں پیپلز پارٹی دا ہک دھڑا الڳ تھی کے مسلم لیگ (ق) دی حمایت تے آمادہ تھیا۔

• جمالی دور وچ پرویز مشرف دے حمایت کنندگان تے مخالفین دے درمیان جاری رہوݨ آلی رسہ کشی ہک سال دے بعد دسمبر 2003ء وچ متحدہ مجلس عمل دی مدد نال ستارہویں ترمیم دی منظوری دے بعد ختم تھئی۔ متحدہ مجلس عمل تے پرویز مشرف دے درمیان ایہ معاہدہ طے پایا کہ ستارہویں ترمیم منظور کرواوݨ دے بعد پرویز مشرف 31 دسمبر 2004ء تک وردی اتار ݙیسن۔ پر پرویز مشرف نے ایہ وعدہ وفا نہ کیتا۔

• اپݨے وزارت عظمیٰ وچ ظفر اللہ جمالی نے کئی وسط ایشیائی، خلیجی ممالک سمیت امریکا دا دورہ کیتا۔ بش سینئر نال 90ء دی ݙہاکے وچ تعلق قائم ہئی۔ پراݨے تعلق کوں استعمال کریندے ہوئیں دورہ امریکا دے دوران صدر بش نال تعلق استوار کیتا۔

• ڈاکٹر عبد القدیر خان دی امریکا منتقلی دے کیتے کاغذات تے دستخط کرݨ توں انکار کیتا۔

• جمالی اپݨے دور اقتدار وچ کوئی وݙا عوامی ریلیف ݙیوݨ وچ ناکام رہے پر انہاں دی سب توں وݙی کامیابی ایہ رہی کہ انہاں دے دور وچ کوئی وݙا بحران نہ تھیا، متحدہ مجلس عمل نال مذاکرات کوں چلائے رکھݨ وی انہاں دی وݙی کامیابی سمجھی ڳئی۔

جمالی کابینہ

وزیر اعظم ظفر اللہ خان جمالی دی کابینہ وچ خورشید قصوری، فیصل صالح حیات، راؤ سکندر اقبال، شیخ رشید احمد، عبدالستار لالیکا، ہمایوں اختر، کنور خالد یونس، نواز شکور، غوث بخش مہر، لیاقت جتوئی، اولیس لغاری، سمیر املک تے سردار یار محمد رند شامل ہن۔

استعفیٰ

وزیر اعظم بݨݨ دے بعد صدر جنرل پرویز مشرف دے قریبی ساتھی سمجھے ویندے ہن، انہاں نے دوران حکومت صدر دی پالیسیاں دی مکمل حمایت وی کیتی۔ ظفر اللہ جمالی ہمیشہ ہک وسیع تر سیاسی اتحاد دے کیتے کوشاں رہے تے جمہوریت دی بحالی دی طرف روبہ عمل رہوݨ دا وعدہ کیتا پر اوہ اپݨی ایہ پوزیشن برقرار نہ رکھ سڳیے تے 26 جون 2004ء کوں وزیر اعظم دے عہدے توں مستعفی تھی ڳئے۔

وفات

نومبر 2020ء وچ ظفر اللہ خان جمالی کوں دل دا دورہ پئے تے وینٹیلیٹر تے رکھیا ڳیا۔ 2 دسمبر 2020ء کوں 76 سال دی عمر وچ راولپنڈی وچ انہاں دا انتقال تھی ڳیا۔