ضلع خوشاب

وسیب دا ہک شہر تے ضلع ۔ ایں ضلع دے شمال اِچ کھٻے پاسے جہلم تے سجٖے پاسے اٹک ہے۔ ضلع دی مشرقی حد دے نال نال دریائے جہلم واہندے۔ دریا دے پار ضلع سرگودھا ہے۔ جنوب اِچ ضلع جھنگ تے مغرب اچ میانوالی تے بھکر دے اضلاع ہن۔ ایں ضلع دی سطح ہک جہی کائنی۔ کتھائیں پہاڑ ہن، کتھائیں ریگستان تے کتھائیں میدانی علاقے یعنی سطح مرتفع ہے۔ ضلع دے شمال اِچ کوہ نمک ہے ایں سلسلے دا سب توں اُچا پہاڑ سکیسر ہے۔ خوشاب شہر سرگودھا توں 47کلو میٹر دے فاصلے تے ہے۔

خوشاب دا لفظ فارسی دے ݙو الفاظ ’’خوش ‘‘ تے ’’آب‘‘ دا مرکب ہے جیندے معنی ہن مٹھا یا چنڳا پاݨی ۔ مقامی روایت دے مطابق شیر شاہ سُوری نے جݙاں پہلی واری اپݨی فوج دے نال اتھاں آئے تاں اتھوں دا پاݨی پی تے یکدم آکھیا’’ایں خوب آب است‘‘ بس اتھائوں ایندا ناں خوشاب پے ڳیا۔دریائے جہلم دے مغربی کنارے تے آباد ایں شہر دی تاریخ پندرہ سو قبل مسیح توں شروع تھیندی اے جݙاں اتھاں فوجی مقصد نال ہک چھائونی تعمیر کیتی ڳی تے ایکوں کوسوراب دا ناں ݙتا ڳیا۔علم و ادب دے لحاظ نال خوشاب کئی نامور شخصیات دا مسکن ہے۔ معروف عالم دین مولانا محمد فتح الدین ازبر انصاری اتھائیں 1864ء اچ پیدا تھئے۔ تعلیم توں فراغت دے بعد نظام حیدر آباد کنیں شاہی طبیب تے قاضی القضا ۃ مقرر تھئے۔ ول واپس خوشاب آڳے۔ آپ دا حافظہ ٻہوں چنڳا ہئی ہیں وجہ توں آپ کوں ازبر آکھیا ویندا ہئی۔ ہندوستان دے مشہور سائنسدان بیربل ساہنی وی 1891ء اتھائیں پیدا تھئے ہن۔لکھنو یونیورسٹی دے شعبہ باٹنی دے صدر رہ ڳے۔ آپ دا سب توں وݙا کارنامہ وادی سون سکیسر اچ اٹھاوی کروڑ سال پراݨے ’’پولن گرین‘‘ دی دریافت ہئی۔ 1964ء اِچ آپ فوت تھئے۔

علم و ادب دے حوالے نال قاضی عبد العزیز ، فادر مختار عالم تے امتیاز حسین امتیاز دے ناں وی خوشاب دی پچھاݨ ہن۔مصنف تے شاعر قاضی عبدالعزیز 1910ء اچ خوشاب اچ پیدا تھئے۔لاہور ونجٖ تے صحافت نال منسلک تھئے۔ علامہ اقبال نال آپ کوں ٻہوں محبت ہئی۔ ہیں عقیدت نال علامہ اقبال دی وفات دے بعد شاعری چھوڑ ݙتی۔آپ دیاں کتاباں اِچ اصطلاحات قرآنی، حکمت القرآن، فکر فردا (شعری مجموعہ) ، مراۃ التوضیع ، تحفظ کی راہ، الادین الاتقسیم ، ضرورت امام تے حُرمت آدم شامل ہن۔ اتھاں سخی شاہ سید معروف دا مزار وی ہے۔ آپ دی ولادت چشتیاں اچ تھئی تے خوشاب دے علاقے اچ اسلام دی روشنی کھنڈاوݨ اچ اہم کردار ادا کیتا۔ آپ دا لقب مجمع البحرین ہا۔ آپ نے علم ظاہری تے باطنی اپݨے والد صاحب بابا فرید توں حاصل کیتے تے بیعت سید حقانی جلالی گیلانی توں فرمائی۔ آپ دا وصال 1579ء اچ تھیا۔ آپ دا مزار خوشاب شہر دے محلہ سید معروف اچ ہے جتھاں ہر سال 10محرم کوں عرس (میلہ ) لڳدے۔

خوشاب دی آبادی 1972ء اچ 43391،1981ء اچ 56274تے 1998ء دی مردم شماری دے مطابق 87859نفوس تے مشتمل ہئی ۔ 2005ء دے تخمینہ دے مطابق ایندی آبادی 105911افراد تے مشتمل ہئی۔ ہُݨ ایندی آبادی ہک لکھ 30ہزار دے نیڑے ہے۔

انتظامی ونڈ

• تحصیل خوشاب
• تحصیل نور پور تھل
• تحصیل قائدآباد
• تحصیل نوشہرہ

جغرافیہ

زیادہ تر تھل دا علاقہ ہے۔ ابھے آلے پاسے وادی سون ہے۔

زباناں

• ڄٹکی: مٹھہ ٹواݨہ، جوہرآباد، ڄٻی شریف، نلی، ناڑی، گروٹ، خوشاب شہر وچ ڄٹکی زبان ہے ، دامن مُہاڑ دی زبان ڄٹکی ہے، دامن مُہاڑ دا مرکز خالق آباد ہے۔
• اعواݨ کاری: وادئِ سُوݨ وچ اعواݨکاری ہے۔ سکیسر کنوں پدھراڑ تائیں اعواݨ کاری ہے۔ امب شریف ، انگہ ، کٹھوائی، کھبیکی ، نوشہرہ، اوچھالی، سُرَکی۔
• سرائیکی: نور پور تھل، گروٹ بالا، پیلُو وین٘س، رنگ پور، روڈہ، چن، نکڑو،. گنجیال، ٹبہ قائم دین، آدھی کوٹ، کاتی مار، شاہ والا، کھان واں، جوڑا کلاں، کدھی لال حسین، قائد آباد، بندیال، گولےوالی

تاریخ

شیر شاہ سوری نے خوشاب شہر کوں سوہݨا بݨاوݨ وچ ٻہوں مدد کیتی۔ ایہ علاقہ قدیم وادی سندھ دے دور کنوں آباد چلا آندا ہے۔ وادی سون وی ہک ٻہوں قدیم ہے۔

شخصیات

• عمر اسلم خان ایم این اے
• ملک محمد احسان اللہ ٹواݨہ

شاعر

• ملک آڈھا خان گنجیال
• ملک افضل گنجیال
• جاوید راز
• رفیق واگرا

ذاتاں

• سید

• اعواݨ

• بلوچ
• بندیال
• گنجیال
• اترا
• جوئیہ
• ٹواݨہ

• نیازی

• راجپوت

• بھٹی

• جوئیہ

• گجر