شاہ محمد سلیمان تونسوی
| شاہ محمد سلیمان تونسوی | |
|---|---|
 | |
|
| |
| معلومات شخصیت | |
| ڄمݨ | سنہ 1770ء |
| وفات | 12 دسمبر 1850ء (79–80 سال) |
درستی - ترمیم 
| |
خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی (ڄمݨ دی تریخ: 1769ء – وفات دی تریخ: 1850ء) برصغیر پاک و ہند وچ ٻارہویں صدی ہجری دے آخر وچ ہک عظیم مصلح اتے روحانی پیشوا ہن۔ آپ سلسلہ عالیہ چشتیہ نال تعلق رکھدے ہن اتے ہندوستان، پاکستان اتے افغانستان وچ سینکڑاں مشائخ آپ کوں اپݨا روحانی مورث تسلیم کریندن۔ آپ دی رشد و ہدایت توں برصغیر دا کونہ کونہ منور تھیا اتے آپ دا فیض برصغیر توں ٻاہر وی دور دور تک پہنچا۔
خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی رحمۃ اللّٰہ علیہ ٻارہویں صدی ہجری دے ہک وڈے چنڳے مصلح تے روحانی پیشوا ہن آپ دا تعلق سلسلہ عالیہ چشتیہ نال ہئی آپ دا فیض برصغیر سمیت باہر آلیے ملکاں اچ وی پہنچا۔
ڃم
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ ضلع لورالائی درانی سلطنت اچ سنہ 1770 اچ ڃمیے ہن۔
خاندان
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ دا ناں محمد سلیمان ہے لوک آپ کوں پیر پٹھان سڈیندن آپ دے پیو دا ناں زکریا بن عبدالوہاب تے ما دا ناں بی بی زلیخا ہے
تعلیم تے تربیت
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ نے دینی پڑھائی گڑگوجی،تونسہ شریف، کوٹ مٹھن تے مہار شریف اچ کیتی آپ نے علوم باطنی کیتے خواجہ نور محمد مہاروی دی بیعت کیتی تے خلافت دا سہرا پاتا۔
قیام تونسہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپݨے مرشد دی وفات توں بعد آپ گڑگوجی،لورائی توں تونسہ شریف آگئے ہن تے لوگوں کوں دین سکھاوݨ لڳ ڳئے آپ دا فیض ٻہوں جلدی ہی مشہور تھی ڳیا تے لوک بیعت کرݨ پئے گئے آپ دے آوݨ توں پہلے تونسہ سنگھڑ دے کنارے کڃھ گھریں اچ وسدا ہا آپ دی آمد توں بعد ایہہ مشہور تھیا تے طاؤسہ توں تونسہ بݨ ڳئیا
سلسلہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- حضرت محمد علی اللہ علیہ وآلہ وسلم
- حضرت علی ابن ابی طالب
- حضرت خواجہ حسن بسری
- خواجہ عبدالواہد بن زاہد
- خواجہ فضیل بن ایاز
- خواجہ ابراہیم بن ادھم
- خواجہ حذیفہ مرعشی
- خواجہ ابو ہبیرہ بشری
- خواجہ ممشاد علوی دینوری
- خواجہ ابو اسحاق شامی
- خواجہ ابو احمد ابدال
- خواجہ ابو یوسف چشتی
- خواجہ مودود چشتی
- خواجہ حاجی شریف زندنی
- خواجہ عثمان ہارونی
- خواجہ معین الدین حسن
- خواجہ قطب الدین بختیار کاکی
- بابا فرید الدین گنج شکر
- خواجہ نظام الدین اولیا
- خواجہ نصیر الدین محمود چراغ دہلوی
- خواجہ کمال الدین چشتی
- خواجہ سراج الدین
- خواجہ علم الدین
- خواجہ محمود راجن
- خواجہ جمال الدین چمن
- شیخ حسن محمد
- قطب شمس الدین محمد احمد آبادی
- خواجہ شیخ محی الدین یحیی مدنی
- شاہ کلیم اللّٰہ جہاں آبادی
- شیخ نظام الدین اورنگ آبادی
- خواجہ فخر الدین دہلوی
- خواجہ نور محمد مہاروی
- خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی
خلیفے
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ دے 673 خلیفے ہن جنہیں اچوں کڃھ مشہور خلیفیں دے ناں ہن پئے
خواجہ اللّٰہ بخش تونسوی
مولانا محمد علی مکھڈی
حافظ سید محمد علی خیر آبادی
سید حسن عسکری دہلوی
خواجہ محمد شمس الدین سیالوی
مولوی نظامت علی مراد آبادی
مولانا فیض بخش الٰہی
خواجہ میاں باران صاحب
خواجہ میاں گامݨ صاحب
خواجہ احمد الدین دھڑ شریف
حضرت بابا عنایت علی
حضرت خواجہ محمد ضیاء الدین چنیوٹ شریف
اولاد
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ دے 2 پےپتر ہن جیہڑے آپ دی زندگی ایہہ فانی دنیا توں ٹر گئے اس واسطے آپ دی مسند نشینی آپ دے پہترے خواجہ اللّٰہ بخش تونسوی کوں ملی آپ دے پتر
وصال
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ نے 13دسمبر 1850 کوں سحری دے وقت چوراسی سال دی عمر اچ ایہہ فانی دنیا توں چلیئے گئے تے اپݨے عبادت آلے حجرے کیتے گئے آپ دے مزار تے نواب آف بہاولپور محمد بہاول خان سوم مرید خواجہ تونسوی نے 85 ہزار اچ ہک عظیم الشان مقبرہ تیار کرایا
ولادت و خاندان نسبت
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ دی پیدائش 1183ھ مطابق 1769ء وچ موضع گڑگوجی (کوہِ درگ، تونسہ توں پچادھ دی طرف) وچ تھئی۔ آپ دا خاندان افغان قوم دے قبیلہ جعفر نال تعلق رکھدا ہئی۔ آپ کوں عوام وچ پیر پٹھان دے ناں توں ڄاݨا ویندا ہے۔ آپ دا نسب حضرت امام جعفر صادق رضی اللہ عنہ توں ملدا ہے۔
تعلیم و تربیت
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ نے علوم دینی دی تعلیم گڑگوجی، تونسہ شریف، کوٹ مٹھن اتے مہار شریف وچ حاصل کیتی۔ علوم باطنی کیتے آپ نے خواجہ نور محمد مہاروی رحمۃ اللہ علیہ (چشتیاں شریف) دے دست مبارک تے بیعت کیتی اتے خلافت توں سرفراز تھئے۔
قیام تونسہ شریف
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]مرشد دے وصال دے بعد 1214ھ مطابق 1799ء وچ آپ تونسہ شریف (ضلع ڈیرہ غازی خان) منتقل تھی ڳئے اتے خلق خدا دی رہنمائی کرݨ لڳے۔ آپ دے تشریف ڳھن آوݨ توں پہلے تونسہ شریف ہک غیر معروف وستی ہئی، لیکن آپ دی آمد توں اے علم و عرفان دا مرکز بݨ ڳیا اتے طاؤسہ توں تونسہ شریف سݙواوݨ لڳا۔
ہک ایہو جیہاں دور وچ جݙݨ برصغیر وچ مسلماناں دی حکومت ختم تھیندی پئی ہئی، آپ نے تونسہ شریف وچ ہک عظیم علمی و دینی درسگاہ قائم کیتی جتھاں پنجاہ توں زائد علما مختلف علوم دی تعلیم ݙیندے ہن۔ انہاں مدارس وچ ݙیݙھ ہزار توں زائد طلبہ زیر تعلیم ہن جنہاں دیاں تمام ضرورتاں دا خیال رکھا ویندا ہئی۔ آپ کوں درس و تدریس توں بے حد شغف ہئی۔ آپ دے خلفاء نے برصغیر اتے ایں توں ٻاہر خانقاہیں اتے مدارس قائم کیتے جنہاں وچ تونسہ شریف، مکھڈ شریف، سیال شریف اتے گولڑہ شریف وغیرہ قابل ذکر ہن۔
تونسہ شریف دی خانقاہ برصغیر دی صوفیا دی خانقاہوں وچ ممتاز حیثیت رکھدی ہے۔ آپ دی تعلیمات نے معاشرے دے ہر طبقے کوں متاثر کیتا۔ ریاستاں دے والی اتے جاگیردار آپ دی خدمت وچ حاضر تھیندے اتے آپ توں روحانی فیض حاصل کریندے ہن۔ علما، صوفیا اتے شعراء نے آپ دی شان وچ عربی، فارسی، اردو اتے ہندی وچ بے شمار مناقب لکھے۔
سلسلہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم
- حضرت علی بن ابی طالب
- خواجہ حسن بصری
- خواجہ عبدالواحد بن زید
- خواجہ فضیل بن عیاض
- خواجہ ابراہیم بن ادہم
- خواجہ حذیفہ مرعشی
- خواجہ ابو ہبیرہ بصری
- خواجہ ممشاد علوی دینوری
- خواجہ ابو اسحاق شامی
- خواجہ ابو احمد ابدال
- خواجہ ابو یوسف چشتی
- خواجہ مودود چشتی
- خواجہ حاجی شریف زندنی
- خواجہ عثمان ہارونی
- خواجہ معین الدین حسن
- خواجہ قطب الدین بختیار کاکی
- بابا فرید الدین گنج شکر
- خواجہ نظام الدین اولیاء
- خواجہ نصير الدین محمود چراغ دہلوی
- خواجہ کمال الدین چشتی
- خواجہ سراج الدین
- خواجہ علم الدین
- خواجہ محمود راجن
- خواجہ جمال الدین چمن
- خواجہ شیخ حسن محمد چشتی
- قطب شمس الدین محمد احمد آبادی
- خواجہ شیخ محی الدین يحيىٰ مدنی
- شاہ کلیم اللہ جہاں آبادی
- شیخ نظام الدین اورنگ آبادی
- خواجہ فخر الدین دہلوی
- خواجہ نور محمد مہاروی
- شاہ محمد سلیمان تونسوی
خلفاء
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ دے 673 خلفاء ہن جنہاں وچ خواجہ گل محمد، خواجہ اللہ بخش تونسوی، مولانا محمد علی مکھڈی اتے خواجہ محمد شمس الدین سیالوی جاہیں جید علما و مشائخ شامل ہن۔
- صاحبزادہ خواجہ گل محمد
- خواجہ اللہ بخش تونسوی
- مولانا محمد علی مکھڈی
- حافظ سید محمد علی خیر آبادی
- سید حسن عسکری دہلوی
- خواجہ محمد شمس الدین سیالوی
- مولوى نظامت علی مراد آبادی
- مولانا خواجہ جان محمد چشتی تونسوی، انتالی شریف، پاکپتن شریف
- مولانا فیض بخش الہی
- خواجہ میاں باران صاحب
- حضرت میاں گامنڑ صاحب
- حضرت خواجہ احمدالدین دھڑ شریف ضلع گجرات
- حضرت بابا عنایت علی بھنگرتھ (مدفن 112/9ایل ساہی
وفات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ دا وصال 7 صفرالمظفر 1267ھ مطابق 12 دسمبر 1850ء کوں 84 برس دی عمر وچ تھیا۔ آپ کوں اپݨے حجرہ عبادت وچ دفن کیتا ڳیا۔ نواب آف بہاولپور محمد بہاول خان سوم نے آپ دے مزار تے ہک عالیشان مقبرہ تعمیر کروایا۔
اولاد
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آپ دے ݙو پتر ہن، خواجہ گل محمد تونسوی اتے خواجہ درویش محمد تونسوی، جیہڑے آپ دی زندگی وچ ہی وفات پا ڳئے ہن۔ آپ دے بعد آپ دے پوہترے خواجہ اللہ بخش تونسوی آپ دے جانشین تھئے۔
- خواجہ گل محمد تونسوی
- خواجہ درویش محمد تونسوی
حضرت خواجہ شاہ سلیمان صاحب تونسوی :-
........................................................
لکھت : مالک اشتر
خواجہ سائیں دا اصل ناں "سلیمان" ہئی ، بچپن وچ انھیں کوں اپݨے گھر تے علاقے وچ ایں ناں نال سݙیا ویندا ہئی ،
آپ تونسہ شہر توں چالھی کوس پچادھ آلے پاسے اندر پہاڑ مقام "گڑگوجی" وچ ڄئے ، اے جاہ تحصیل و ضلع موسی'خیل بلوچستان وچ آندی ہے ، ولادت دا سن 1770 عیسوی تے 1184 ہجری لکھیا ویندے ، وصال دی تاریخ 12 دسمبر 1850 عیسوی بمطابق 7 صفر (شب جمعرات) 1267 ہجری لکھی ویندی اے ، آپ دی عمراں تقریباً (شمسی) 80 سال تے چند ماہ بݨدی اے ، تے (قمری) 84 سال چند ماہ بݨدی ہے (بحوالہ : منتخب مناقب سلیمانیہ / مولوی یار محمد سکنہ بنڈی مدفن تونسہ قبرستان)
خواجہ سائیں دی وفات چونکہ تونسہ وچ تھئی ، او اوں وقت تائیں مکمل طور تے تونسہ رہائش پذیر ہئین ایں وجہ توں تونسہ شہر وچ مدفن ہن ،
آپ دے والد صاحب دا ناں زکریا ہا ، جیڑھے آپ دی پیدائش دے ہک سال بعد فوت تھی ڳئے ، والدہ زلیخا بی بی نے آپ دی تربیت تے تعلیم دی ذمہ داری کلھیں سر تے چاتی (بحوالہ : قلمی ملفوظات خواجہ شاہ سلیمان تونسوی / مولوی غلام حیدر سکھانی) ،
آپ افغان قوم دے قبیلہ اشکون / عشقون نال تعلق رکھدے ہئین ، وݙے ہک خاندانی بزرگ دے ناں تے جعفر سڈائے ویندے ہن. ڈاڈے دا ناں عبدالوہاب ہا ، آبائی علاقہ گڑگوجی ، ایں توں پہلے شیرانی (ژوب) تے پچھوں کابل (افغانستان) نال تعلق رکھدے ہئین.
ایں حوالے نال یقیناً انھیں دی آبائی یا مادری زبان پشتو ہی ہوسی ، علاقہ موسی'خیل وچ وی پٹھاݨ راہندن ، اتے فاضلہ ، بارتھی سمیت کوہ سلیمان تے وت بلوچی ٻولی ویندی ہے ، انھیں دے مریدین دا سلسلہ اج وی انھیں علاقیں وچ زیادہ ہے ، ایں وجہ توں او بلوچی وی خوب سمجھدے تے ٻولیندے ہوسن ، شہر تونسہ ، دمان تے نواحات تائیں انھیں دے شاگرد تے مریدین وسیع ہئین ایں سبب او سرائیکی وی الویندے ٻولیندے ہوسن ، انھیں دیاں عوام نال ورتیاں ونڄݨ والیاں زباناں پشتو ، بلوچی تے سرائیکی ہئین ، مذہبی ،علمی تے تبلیغی زبان عربی تے سرکاری معاملات تے تحریراں کیتے فارسی. کم و بیش پنج ست زباناں جانڑدے ہئین ( ایں حوالے نال میں ٻہوں ڳول پھرول کیتی اے کوئی تاریخی یا تحقیقی دستاویز نئیں ملی).
خواجہ سئیں نے ابتدائی گھریلو تعلیم (قرآن مجید ناظرہ تے حفظ) گڑگوجی ہی توں حاصل کیتی. ایندے بعد میاں حسن علی صاحب دے مدرسہ( تونسہ) وچ زیرِ تعلیم رہے . میاں صاحب خود وی خواجہ صاحب دے استاد ہن (1858 وچ انھیں دا مدرسہ سنگھڑ دے سیلاب دی وجہ توں ڈھئے ڳیا).
کجھ عرصہ وستی لانگھا سڄݨ (دریا سندھ دے مغربی کنارے تے واقع) مدرسہ مولانا ولی محمد ارائیں وچ وی پڑھدے رہے (اے مدرسہ وی بعد وچ دریا برد تھی ڳئے). ایندے بعد کوٹ مٹھن قاضی عاقل محمد (خواجہ غلام فرید دے جد امجد) دے مدرسہ وچ پڑھدے رہے ، 1785 وچ اُچ شریف " روضہ سید جلال الدین حیدر سرخ پوش بخاری" تے خواجہ نور محمد مہاروی سئیں دی بیعت کیتی. ول مہار شریف تعلیم دے سلسلے وچ چلئے ڳئے. ایں دوران مرشد دے حکم تے خواجہ نظام الدین اولیاء (دلی) تے خواجہ معین الدین چشتی (اجمیر) زیارت کیتے ڳئے.
شہزادہ مرزا احمد اختر دے بقول" شاہ عالم ثانی " دلی وچ نوجوان خواجہ سلیمان دی زیارت کیتے آئے (بحوالہ : تذکرہ اولیاء پاک و ہند). تعلیمی روحانی سفر دے بعد واپس گڑگوجی آئے ، اٹھ سال اتھاں بسلسہ تبلیغ و تدریس کیتے رہے اوندے بعد تقریباً 1799 عیسوی / 1214 ہجری وچ تونسہ مستقل رہائش اختیار کر گھدی.
آپ دے اساتذہ کرام وچ میاں یوسف جعفر ، حاجی جعفر (گڑگوجی) ، میاں حسن علی ( تونسہ) ، میاں ولی محمد ارائیں (وستی لانگھا) ، قاضی عاقل محمد ( کوٹ مٹھن) ، خواجہ نور محمد مہاروی ( مہار شریف / چشتیاں) سر فہرست ہن.
تونسہ وچ آپ نے 1799 عیسوی وچ اپݨا مدرسہ قائم کیتا ، ابتداء وچ مسجد ای مدرسہ ہئی ، نال کجھ مکان تے عمارت بنوائی جتھاں شاگرد ، طالب علم تے اساتذہ راہندے ہئین.
اوں ویلھے تونسہ ریت دے ٹبیاں اتے مشتمل ہا ( 1906 دے ریکارڈ مطابق 5200 دی ابادی ہئی ، تے 1935 دے ریکارڈ مطابق 6000 دی ابادی ہئی تونسہ دی ، بحوالہ : سیرت سلیمان / مولوی صالح محمد ، مطبوعہ 1935 ، لاہور) آپ اندازہ لاؤ جو خواجہ صاحب دے زمانے تونسہ دی ابادی ، سہولتاں ، ذرائع آمد ورفت ، سڑکاں ، بازار تے رہݨ سہن دی حالت کینجھی ہوسی.
اتنی مشکلات و مسائل دے باوجود ہک عظیم ہستی نے اپݨے قدم جما تے جنگل وچ منگل بݨا ݙتے ، تونسہ جیرھا تونس یا تس دی وجہ توں ریت دا ٹیلہ ہا ، پورے ملک وچ علم و ادب تے روحانیت دا مرکز بݨ ڳئے ، بزرگ آہدن فیض آلے دے فیض ہوندِن ، کہیں کوں کیا پتہ ہا گڑگوجی پہاڑ جتھاں اج وی سدھا ستھرا راہ رستہ ، تعلیمی ادارہ ، صاف پاݨی ، پر آسائش رہݨ سہن کئے نی ، اتھوں ہک عظیم دماغ انسان پیدا تھی ویسی ، ایہو جھئیں اللہ سوہݨے دے سوہݨے بندے ہوندن جیرھے جتھاں اپݨا قدم چا رکھن اتھاں سوہݨا معاشرہ تشکیل پا گھندے.
اج تونسہ شریف علم ،ادب ، شاعری ،ثقافت ، شعور ، سیاست ، محبت ، انسانیت ، بردباری ، بھائی چارہ ، راہ ورسم ، خیر سگالی ، امن پسندی تے روحانیت دا بھر پور حوالہ ہے.
خواجہ سئیں دے وصال دے بعد نواب بہاول خان ثالث نے ملتانی سلھاں نال انھیں دی قبر تے پہلا مزار بنوایا ، بعد وچ 1306 ہجری وچ خواجہ اللہ بخش صاحب (خواجہ شاہ سلیمان دے پوترے) نے سنگ مر مر لوایا ، گھنٹہ گھر ، سرائیں ، شیش محل تے لنگر خانے بنوائے.
خواجہ سلیمان سئیں دی اولاد : چار پُتر ہئین ، گل محمد ( خواجہ صاحب دی زندگی وچ 1844 وچ 50 سال دی عمراں وچ فوت تھی ڳئے ہن ،شادی شدہ ہن) ،
ݙوجھے فرزند درویش محمد ( 14 سال دی عمراں وچ فوت تھی ڳئے) ، تریجھے فرزند عبداللہ (04 سال دے بچپنے وچ فوت تھی ڳئے) ، چوتھے بیٹے (احمد صغرسنی وچ ہی اللہ تعالیٰ سنبھال گھدا ہا).
سجادہ نشین : 1. خواجہ اللہ بخش ولد خواجہ گل محمد (وفات 13 ستمبر 1901) شاہ سلیمان صاحب دے پوترے ہین. تقریباً 52 سال سجادہ نشین رہ ڳئین ، مزار ،دربار ،مدرسہ ،عمارات ، مہمان خانے وغیرہ دی تعمیر و توسیع دا زیادہ کم انھیں کرایا.
خواجہ خیر محمد ولد خواجہ گل محمد ( وفات مئی 1894) اے وی شاہ سلیمان صاحب دے پوترے ہئین. سجادہ نشینی دی لسٹ وچ شمار کئے نی.
2. خواجہ محمد موسی' ولد خواجہ اللہ بخش (وفات 10 فروری 1906)
3. میاں حامد ولد خواجہ محمد موسی' (وفات 1931)
4. خواجہ حافظ غلام سدید الدین ولد خواجہ حامد ( وفات 1960)
5. خواجہ خان محمد ولد خواجہ حامد (وفات 1979)
6. خواجہ عطا اللہ صاحب (تا حال حیات ہیں)
خلیفے : اونویں تاں ٻہوں سارے ہئین لیکن ریکارڈ مطابق تقریباً 116 علمی شخصیات آپ دے خلفاء وچ شمار تھیندن ، انھیں وچوں چند مشہور درج ذیل ہن.
مولانا محمد باران (کلاچی / ڈیرہ اسماعیل خان)
مولانا محمد علی مکھڈی (بٹالہ توں ہجرت کرتے مکھڈ شریف)
حافظ محمد علی شاہ خیر آبادی (خیر آباد ،انڈیا)
مولانا احمد تونسوی (تونسہ شریف)
مولانا محمد امین مغل (تونسہ شریف)
ممولانا عمر ملغانی سوکڑی (تونسہ شریف)
سید یوسف شاہ غرشین (لتڑا)
مولوی شمس الدین سیالوی (سیال شریف ، جھنگ)
فاضل شاہ (گڑھی افغان ، ٹیکسلا)
مولوی عبدالرحمن دہلوی (دلی توں تونسہ آیا ہا ،نابینا ہئی ، مشہور ریاضی دان سڈیندا ہا) ،
مولوی محمد حیات بہاولپوری ( دہلی وچ بطور مدرس رہ ڳئین ، سرسید " آثار الصنادید" وچ انھیں دا تذکرہ کیتے)
حسن شاہ عسکری شہید (دہلی)
حاجی نجم الدین (فتح پور ضلع سیکر ، راجستھان)
خلیفہ محمد اکرم ہوت بلوچ سکنہ کینجھر (شاہجمال ضلع مظفر گڑھ ، مدفن احاطہ مرقد خواجہ صاحب جنوبی جانب ، خاص خدمت گار ہا).
خواجہ نظام الدین تونسوی صاحب ، خواجہ شاہ سلیمان صاحب دی پنجویں پشت وچوں ہن ، خواجہ نظام الدین ولد خواجہ محمود ولد خواجہ اللہ بخش ولد خواجہ گل محمد ولد خواجہ شاہ سلیمان صاحب.
خواجہ صاحب دا مذہبی نظریہ یا عقیدہ حنفی سنی ہئی ، انھیں دا درس و تدریس دا سلسلہ تے مدرسہ دا نصاب وی ایں حوالے دا ہئی. انھیں دے عقیدت مند شعرا تے قوال وی انھیں دے عقیدے مطابق لکھدے تے ڳاندے ہئین. مشہور شعرا وچ
ابوالوفا محمد یار خان، احمد یار خان ولد رضا محمد خان سکنہ منگڑوٹھہ شرقی (اے ݙوہیں بھرا عربی تے فارسی وچ شاعری کریندے ہئین) ،
مولوی عمر ملغانی ولد مولوی یار محمد ولد فاضل خان (سوکڑ) ،
مولوی خدا بخش چوہان (نوتک پاڑا ، بغلانی وچ پڑھیندے ہئین) ،
مولوی یار محمد ولد تاج محمد میرووال بلوچ (بنڈی)
میاں محمد مڑل ،سرائیکی شاعر (ہیرو پچادھی)
محمد ولد موسی'مسکین درزی (منگڑوٹھہ شرقی)
مولوی غلام حیدر سکھانی (بودومناں ، کاچھل ،پرووا ول تونسہ رہائش پذیر تھئے)
مولوی خدا بخش صابر جراح (وستی ڈمرہ ، "نصاب ضروری" دے مصنف، تے استاد محمود نظامی دے ست پُشتاں اُتے جد امجد) ،
نغزی پشاوری (دربار تے انھیں دا فارسی کلام کندہ ہے ، تونسہ دفن ہن)
مولوی محمد حسین پشاوری ( مدفن تونسہ)
مولوی نور احمد مغل سوکڑی
قوال : احمد قوال چشتیاں دا رہݨ والا ہئی ، خواجہ صاحب کول تونسہ ساری حیاتی گزاری ، تونسہ دفن ہے ، ابراہیم افغان دا کلام ڳاندا ہئی ، اے وی تونسہ شریف وچ دفن ہے ،
نعت خواں : مولوی یار محمد بنڈی والے دا ماما برخوردار خاں مشہور نعت خواں ہئی.
خواجہ سائیں دے مدرسہ تونسہ دے اساتذہ کرام :
مولانا احمد صاحب ولد مولوی نور محمد (صدر مدرسہ)
مولوی نور احمد سوکڑی
مولوی محمد امین مغل
مولوی عمر ملغانی
مولوی علی محمد ملغانی ابراہیم والے ( ابراہیم خان ، سردار اسد خان نتکانی دا مقرر کردہ قلعہ موہوئی دا انچارج ہا) ،
مولوی محمد حسین پشاوری
حافظ غلام حسن
ٻاہرلے لنک
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]کتابیات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- محمد حسیب القادری: سیرت خواجہ محمد سلیمان تونسوی، مطبوعہ اکبر بک سیلرز، لاہور، 2018ء
- پروفیسر افتخار احمد چشتی سلیمانی : تذکرہ خواجگان تونسوی، جلد 1 ، مطبوعہ چشتیہ اکادمی، فیصل آباد، پاکستان، 1406ھ/1985ء
حوالہ جات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]بنیادی ماخذات (فارسی تصانیف)
1. مناقب سلیمانیہ / حافظ احمد یار پاکپتݨ ( 1600 صفحات اُتے مشتمل قلمی نسخہ)
2. مناقب سلیمانی / غلام محمد یوسف زئی (جھجر ضلع روہتک ،تحصیلدار ہئین)
3. ملفوظات شاہ سلیمان تونسوی / مولانا غلام حیدر سکھانی (قلمی نسخہ)
4. راحت العاشقین / محمد بن موسی' ،منگڑوٹھہ (قلمی نسخہ)
5. مناقب سلیمانیہ / مصنف نامعلوم (200 صفحات دا قلمی نسخہ)
6. خاتم سلیمانی / سوانح و ملفوظات خواجہ شاہ سلیمان تونسوی ، خواجہ اللہ بخش تونسوی
اردو تصانیف :
1. نافع السالکین / صاحبزادہ محمد حسین للہی ، انار کلی لاہور
2. منتخب مناقب سلیمانیہ / مولوی یار محمد ولد تاج محمد بنڈوی
3. مناقب المحبوبین / حاجی نجم الدین ناگوری فتح پوری ،انڈیا
4. غذا المحبین شریف (ملفوظات خواجہ اللہ بخش تونسوی / حافظ نور محمد مکھڈی
5. تذکرہ غوث زماں حضرت خواجہ محمد سلیمان تونسوی / پروفیسر افتخار احمد چشتی
6. حضرت خواجہ سلیمان تونسوی اور ان کے خلفاء / ڈاکٹر محمد حسین للہی
7. تذکرہ خواجگان تونسوی / پروفیسر افتخار احمد چشتی
8. تالیقات ، مولوی اللہ بخش سوکڑی ہیڈ ماسٹر / خادم التعلیم پریس لاہور ، کتب خانہ صابر ملتانی
9.Shrine of Taunsa Sharif (English book)
درج بالا حوالے تے ماخذات کتاباں ،گوگل ،انٹرنیٹ تے خاص طور استاد صوفی محمد رمضان معینی نظامی دی لائبریری وچوں استفادہ کیتے. اللہ سوہݨا انھیں کوں وسدا رکھے ،
اتنا عرصہ گزرݨ دے بعد وی کجھ اہم تاریخی نسخے جدید کتابی پرنٹنگ دی صورت وچ نئیں آ سگئے ، جنھیں دی حالت ٻہوں خستہ تھی چکی ہے ، کاش کوئی ایندو متوجہ تھیوے ، تے ݙوجھا فارسی نسخیاں دا ترجمہ اردو ، سرائیکی وچ کیتا ونڄے.
غالباً اے مقالہ حضرت خواجہ شاہ سلیمان تونسوی دی حیات بارے پہلی دفعہ سرائیکی زبان وچ لکھیا ڳئے.
دعا گو : مالک اشتر
29. 07. 25