شاردا رسم الخط

شاردا (شاردہ: 𑆯𑆳𑆫𑆢𑆳، لاطینی: Sharada) ہک قدیم ابوگیدا رسم الخط ہِے جو خطوط براہمی وِچوں ہک رسم الخط ہِے۔ اِیہ رسم الخط آٹھویں تے بارہویں صدی دے درمیان برصغیر پاک و ہند دے شمال مغربی حِصّیاں (کشمیر تے پڑوسی علاقیاں وِچ) سنسکرت تے کشمیری لِکّھݨ کِیتے اِستعمال تِھیندا ریہا۔ اِیں دے بعد کشمیر وِچ اِیندا اِستعمال محدود تِھی ڳیا۔ ہُݨ صرف کشمیری پنڈت اِیں کوں مذہبی مقاصد کِیتے اِستعمال وِچ گِھن٘دے ہِن۔

گردیز گنیش، چھٹی صدی عیسوی دا گنیش دا بت جو گردیز، افغانستان وِچ لَبّھا ڳیا تے ہُݨ درگاہ پیر رتن ناتھ کابل وِچ ہِے۔ شاردا رسم الخط وِچ اِیہ تحریر ہِے "مہاوینائک دی عظیم تے خوبصورت تصویر" کھٹریہ ملک (موجودہ دور دے پنجاب، پاکستان تے افغانستان دے حِصّیاں) دے شاہی بادشاہ کھنگلا نے اِیں دی تقدیس کِیتی ہئی۔

اِیہ کشمیر دا ہک مقامی رسم الخط ہِے تے اِیندا نام ہندو دیوی شاردہ یا سرسوتی دے نام تے رکّھیا ڳیا ہِے، جو علم دی دیوی تے شاردا پیٹھ مندر دی مرکزی دیوی ہِے۔

تاریخ

مخطوطاتِ بخشالی

'اوم' شاردہ رسم الخط وِچ

مخطوطات بخشالی وِچ شاردا رسم الخط دی ابتدائی مراحل والی قسم اِستعمال کِیتی ڳئی ہِے۔

شاردا رسم الخط افغانستان دے نال نال بھارت دے علاقے ہماچل وِچ اِستعمال تِھیندا ریہا۔ افغانستان دے گردیزی گنیش دے نال، چھٹی توں آٹھویں صدی پرانی قدیم شاردا رسم الخط دی ہک تحریر ہِے جیندے وِچ بادشاہ کھنگلا دا ذکر موجود ہِے۔ تاریخی مارکولہ دیوی مندر وِچ، ہندو دیوی مہیش مردنی دے نال 1569 دی شاردا رسم الخط دی ہک تحریر ہِے۔

دسویں صدی دے بعد، پنجاب، پہاڑی ریاستاں (عموماً ہماچل پردیش) تے کشمیر وِچ اِستعمال تِھیݨ والے شاردا رسم الخط وِچ علاقائی تبدیلیاں ظاہر تِھیوݨ لڳیاں۔ شاردا رسم الخط آخر کار کشمیر وِچ رسمی اِستعمال تئیں محدود تِھی ڳیا، کیوں جو اِیہ کشمیری زبان لِکّھݨ کِیتے تیزی نال غیر موزوں تِھیندا ڳیا۔

1204 عیسوی دی آخری معروف تحریر دے نال، 13ویں صدی دے اوائل شاردا دی ترقی وِچ ہک سنگ میل دی حیثیت رکھیندا ہِے۔ پنجاب وِچ علاقائی قسمیں اِیں مرحلے توں 14ویں صدی تئیں ارتقا پزیر تِھیندیں ریہیاں۔ اِیں عرصے دے دوران اِیہ گرمکھی تے ٻیاں خطوطِ لنڈا نال ملدی جلدی شکلاں وِچ ظاہر تِھیوݨ شروع تِھی ڳیا۔ پندرہویں صدی تئیں، شاردا رسم الخط اِیں قدر ترقی کر چُکّا ہئی جو اِیں مقام تے ماہرینِ خطاطی اِیں کوں ہک خاص نام، دیواشیشا نال ظاہر کریندے ہَن۔

حروف

مصوت

نقل حرفی	آئی پی اے	تصویر میں حرف	آزاد حالت	منحصر حالت
				اشکال	مثالیں	مخصوص حالتیں
اَ/a	[ɐ]		𑆃	کوئی نہیں	(پَ) 𑆥
آ/ā	[aː]		𑆄	𑆳	(پا)𑆥𑆳	𑆕 → 𑆕𑆳; 𑆘 → 𑆘𑆳; 𑆛 → 𑆛𑆳; 𑆟 → 𑆟𑆳
اِ/i	[ɪ]		𑆅	𑆴	𑆥𑆴 (پِ)
ای/ī	[iː]		𑆆	𑆵	𑆥𑆵 (پی)
اُ/u	[ʊ]		𑆇	𑆶	𑆥𑆶 (پُ)	𑆑 → 𑆑𑆶; 𑆓 → 𑆓𑆶; 𑆙 → 𑆙𑆶; 𑆚 → 𑆚𑆶; 𑆝 → 𑆝𑆶; 𑆠 → 𑆠𑆶; 𑆨 → 𑆨𑆶; 𑆫 → 𑆫𑆶; 𑆯 → 𑆯𑆶
اوٗ/ū	[uː]		𑆈	𑆷	𑆥𑆷 (پوٗ)	𑆑 → 𑆑𑆷; 𑆓 → 𑆓𑆷; 𑆙 → 𑆙𑆷; 𑆚 → 𑆚𑆷; 𑆝 → 𑆝𑆷; 𑆠 → 𑆠𑆷; 𑆨 → 𑆨𑆷; 𑆫 → 𑆫𑆷; 𑆯 → 𑆯𑆷
r̥	[r̩]		𑆉	𑆸	𑆥𑆸 (پَری)	𑆑 → 𑆑𑆸
r̥̄	[r̩ː]		𑆊	𑆹	𑆥𑆹 (؟)	𑆑 → 𑆑𑆹
l̥	[l̩]		𑆋	𑆺	𑆥𑆺 (؟)
l̥̄	[l̩ː]		𑆌	𑆻	𑆥𑆻 (؟)
اے/ē	[eː]		𑆍	𑆼	𑆥𑆼 (پے)
اَے/ai	[aːi̯], [ai], [ɐi], [ɛi]		𑆎	𑆽	𑆥𑆽 (پَے/پائے)
او/ō	[oː]		𑆏	𑆾	𑆥𑆾 (پو)
اَو/au	[aːu̯], [au], [ɐu], [ɔu]		𑆐	𑆿	𑆥𑆿 (پَو/پاؤ)
اوم/am̐	[◌̃]		𑆃𑆀	𑆀	𑆥𑆀 (پم/پنم)
اں،ں/aṃ	[n], [m]		𑆃𑆁	𑆁	𑆥𑆁 (پں)
اہہ/aḥ	[h]		𑆃𑆂	𑆂	𑆥𑆂 (پح/پَہ)

حرفِ صحیح

آزاد شکل	تصویر	نقل حرفی	آئی پی اے
𑆑		کَ/ka	[kɐ]
𑆒		کھَ/kha	[kʰɐ]
𑆓		گَ/ga	[ɡɐ]
𑆔		گھَ/gha	[ɡʱɐ]
𑆕		ṅa	[ŋɐ]
𑆖		چَ/ca	[tɕɐ]
𑆗		چھَ/cha	[tɕʰɐ]
𑆘		جَ/ja	[dʑɐ]
𑆙		جھَ/jha	[dʑʱɐ]
𑆚		ña	[ɲɐ]
𑆛		ٹَ/ṭa	[ʈɐ]
𑆜		ٹھَ/ṭha	[ʈʰɐ]
𑆝		ڈَ/ḍa	[ɖɐ]
𑆞		ڈھَ/ḍha	[ɖʱɐ]
𑆟		ṇa	[ɳɐ]
𑆠		تَ/ta	[tɐ]
𑆡		تھَ/tha	[tʰɐ]
𑆢		دَ/da	[dɐ]
𑆣		دھَ/dha	[dʱɐ]
𑆤		نَ/na	[nɐ]
𑆥		پَ/pa	[pɐ]
𑆦		پھَ/pha	[pʰɐ]
𑆧		بَ/ba	[bɐ]
𑆨		بھَ/bha	[bʱɐ]
𑆩		مَ/ma	[mɐ]
𑆪		یَ/ya	[jɐ]
𑆫		رَ/ra	[rɐ] , [ɾɐ], [ɽɐ], [ɾ̪ɐ]
𑆬		لَ/la	[lɐ]
𑆭		ḷa	[ɭɐ]
𑆮		وَ/va	[ʋɐ]
𑆯		شَ/śa	[ɕɐ]
𑆰		ṣa	[ʂɐ]
𑆱		ثَ/sa	[sɐ]
𑆲		حَ،ہَ/ha	[ɦɐ]

ہندسے (گنتی)

شاردا	اردو
𑇐	0
𑇑	1
𑇒	2
𑇓	3
𑇔	4
𑇕	5
𑇖	6
𑇗	7
𑇘	8
𑇙	9