سکندر اعظم دا حملہ

سکندرِ اعظم دی تصویر

ملتان اَتے این٘دے نیڑے تیڑے دے علاقیاں اُتے سکندرِ اعظم دا حملہ تاریخ دا اہم واقعہ ہے۔ اَتے اِین٘دی تفصیل وی یونانی مؤرخاں دے حوالیاں نال مِل سڳدی ہِے۔ اِیں دَور وِچ اپِڑ کے مؤرخ اِین٘ویں محسوس کریں٘دا ہِے جو اُوہ یعنی حکایتاں اَتے روایتاں اَتے افسون تے افسانہ دی وادی کنوں لنگھ کے ہُݨ تاریخ دی دُنیا وِچ وَڑیا ہوئیا ہِے۔ سر زمینِ پاک اُنّھاں ݙیہاڑیاں وِچ آپݨے مال اسباب دے پارُوں دُنیا وِچ مشہور ہَئی اَتے لوک اِیکوں "سونے دی چِڑِی" آہدے ہَن۔ سوداگر لوک جہڑیلے پاک تے ہند کنوں مالِ تجارت گِھن تے مغربی مُلکاں وِچ اَپڑدے ہَن تاں اِیں بھوئیں دے قصّے کہاݨیاں کُجھ اِیں انداز وِچ ݙسین٘دے ہَن جو مغربی باشاہواں کوں اِیں مُلک اُتے حملہ کرݨ دا شون٘ق تِھین٘دا ہَئی۔ خُدا ڄاݨے کِتّی تاجدار اِیہ شون٘ق آپݨیاں قبراں وِچ گِھن ڳئے اَتے کِتّی جنگ دا خاکہ بݨین٘دے بݨین٘دے رَیہ ڳئے۔ اِیہ کھچڑی مُد تئیں مغرب دی سیاست اُتے پکدی رہی۔ انجام کار یونان دے ہِک اُچّے اقبال آلے تاجدار کوں اُون٘دی اولوالعذمی سونے چاندی اَتے جواہرات دی اِیں بھوئیں وِچ گِھن آئی۔ اِیہ شِین٘ہ کجکلاہ سکندرِ اعظم ہَئی، جہڑا 325 قبل مسیح وِچ مقدونیہ دے اُفق کنوں طوفان آلی کار چَوّیا اَتے ݙیہدے ای ݙیہدے پنجاب دی سیاست دے مطلعِ اُتے چھا ڳِیا۔ اِین٘دی عالی ہمّتی اَتے عسکری تَڳڑائی دے اڳّوں جہڑیلے دارائے ایران نہ کَھڑ سڳیا۔ کابل اَتے پنجاب دے حکمراناں دی کیا بساط ہَئی۔ ٹیکسلا دے راجہ نے جہڑیلے سکندر اعظم دے آوݨ دی خبر سُݨی تاں اڳّوں وَدھ کے فاتحِ ایران دی خذمت وِچ کابل وِچ حاضر تِھی ڳِیا۔ اِتّھوں کنوں سکندر راجہ پورس کَن وَدّھیا اَتے دریائے جہلم دے غربی مَݨ اُتے خیمہ زَن تھی ڳِیا۔

راجہ پورس نال جنگ

دریائے جہلم دے ݙُوجھے پاسُوں راجہ پورس نے ہاتھیاں دا اِیہو جیہاں زنزیرہ بݨیا جو اُوہ سارے دے سارے یونانی لشکر کَن مُون٘ھ کِیتی کھڑوتے ہَن۔ سکندر نے جہڑیلے ایہ ݙِٹّھا جو اِیں پاسوں دریا لنگھݨ اَوکھا ہِے تاں اُوں نے ݙُوجھی جاء کنوں دریا پار کرݨ دا فین٘صلہ کر گِھدّا۔ تہوں ہِک رات جہڑیلے ݙاڈھے طوفان نال اَسمان دُھوں بھریا تِھین٘دا پِیا ہَئی اَتے ہر پاسے کَڄل جئیں سیاہی پھیلی کَھڑی ہَئی سکندر اعظم نے فوج دا کُجھ حِصّہ آپݨے نال گِھدّا اَتے چوݙاں میل دا چَکر کَٹ کے دریائے جہلم کوں پار کر کے قضائے مبرم آلی کار پورس دے سامھݨے ون٘ڄ کھڑوتا۔ ہِک یونانی سکندرِ اعظم دے دریا پار کرݨ دا واقعہ اِیں طرح ݙسین٘دا ہے: "استفاق دی ڳالھ ہِے ہِک رات کوں طوفان آیا۔ ان٘دھار ایݙا وَدھ ڳِیا جو ہَتھ کوں ہَتھ نہ ݙِسین٘دا ہَئی۔ سکندرِ اعظم نے اِیں موقعے کوں غنیمت سمجھیا اَتے خموشی نال فوج دا ہِک حِصّہ آپݨے نال گِھدُّس اَتے کَنّے کَنّے پَرے ون٘ڄ کے ہِک جاء اُتے ٻیڑیاں دریا وِچ پا ݙِتیاں اَچّݨ چیتی طوفان نال جہلم اُٻلّیا پِیا ہَئی، پَر اِیہ جین٘ویں تین٘ویں کر کے دریا دے وِچالے ہِک پِڑ وِچ اَپِڑ ڳِیا۔ اُوں ویلے طوفان دا اُوہ زور تِھیا جو شِین٘ہاں دے دِل وی ہَل ون٘ڄِن۔ بَدّل اِین٘ویں ڳَڄدے پئے ہَن، جیویں لَکّھاں توپاں ہِکّے لِنڳّے چُھٹدیاں پئیاں ہووِن۔ مِین٘ہ دھائیں دھائیں پون٘دا پِیا ہَئی۔ زنّاٹے دی وَا چَلدی پئی ہَئی۔ چڑھیا ہویا دریا شائیں شائیں وَہن٘دا پِیا ہَئی۔ پَر سکندر اعظم نے حون٘صلہ نہ ہاریا، اَتے وَل فوج کوں گِھن کے دریا وِچ لَہہ آیا، ٻیڑیاں ݙان٘واں ݙول تِھین٘دیاں پئیاں ہَن پَر اِیہ ہِمّت دا تِکّھا گُھپ ان٘دھارے اَتے وَسدے طوفان دے جوش تے خروش وِچ آپݨے ٻیلیاں کوں نال گِھدّے وَدھدا وین٘دا پِیا ہَئی۔ کَنّے دی بھوئیں اِیہو جئیں کُولی اَتے تِلکݨیں تِھین٘دی پئی ہَئی جو پیر جماؤݨ نال وی نہ ڄمدے ہَن۔ اُوں ویلے سکندر اعظم دے مُون٘ھ کنوں اختیار مُتُّوں نِکلیا۔ میݙے یونانی ٻیلیو! تُہاکوں کین٘ویں یقین آسی، جو میں تُہاݙی داد گِھنّݨ کِیتے کیویں جِن٘د جوکھاں وِچوں لنگھدا پِیا ہاں۔"

جنگ دا احوال

راجہ پورس دی فوج دے وِچلے حِصّے وِچ سامھݨے دے پاسے ہاتھی ودھدے ٹُرے آن٘دے ہَن سکندر نے سوچیا، ہاتھیاں نال نٻڑݨ اَوکھا ہِے، تہُوں اُوں نے آپݨی فوج کوں ݙُو حِصّیاں وِچ وَن٘ݙ ݙِتّا جو ہاتھیاں کنوں ٻچ تے ہِک سَڄّے پاسوں اَتے ݙُوجھے کَھٻّے پاسوں حملہ کرِن۔ جسٹینس لکھین٘دا ہے جو: "جہڑیلے پورس نے یونانی لشکر کوں آپݨے کَن ودھدے ہوئے ݙِٹّھا تاں اُوں نے آپݨی فوج کوں دُشمن لشکر اُتے حملہ کرݨ دا حُکم ݙِتّا اَتے سکندر کوں مقابلے کِیتے للکاریا۔ سکندر نے لڑائی وِچ رَلّݨ وِچ تِکھائی ݙِکھائٰ اَتے کُئی ویلا ضایا نہ تِھیوݨ ݙِتّا۔ جنگ دے وِچالے اُون٘دا گھوڑا تیراں دے مِین٘ہ دی پارُوں زخمی تھی ڳِیا جین٘دے بعد سکندر سِر دے بھرنیں تَلّے ڈَھیہ پِیا، پَر راکھے جَلتی امداد کوں اَپِڑ ڳئے اَتے اُوہ ٻَچ ڳِیا۔" ہُݨ سکندرِ اعظم نے پورس دی فوج دے کَھٻّے حِصّے اُتے حملہ کِیتا اَتے کوموز کوں حُکم ݙِتّا جو اُوہ اُون٘دے خلاف سَڄّے پان٘سے اُتے حݨلہ کرّے۔ اِیں طرح فوج دیاں ݙُون٘ہیں ٻان٘ہواں بَھن ݙِتّیاں ڳِیاں اَتے پورس دا لشکر آپݨی جاء کنوں ہَٹ تے وِچالے وِچ آ تے کَٹّھا تِھی ڳِیا۔ جِتّھاں ہاتھی کھڑائے ڳئے ہَن۔ اَتے ہُݨ ایہجی خوفناک دست بدست لڑائی شروع تھئیں جو دریائے جہلم دا مَݨ میدانِ حَشر دا نمونہ بݨ ڳِیا۔ ہتھیاراں دی چمک نال اَکّھیں مچّیاں وین٘دیاں ہَن لڑن اَتے مَرݨ آلیاں دے شور نال کَن پون٘دی اَواز سُݨین٘دی نہ ہَئی۔ بے وَس ہاتھی چِنگھاڑدے پئے ہَن۔ زخمی اَتے بے تاب گھوڑیاں دی ہنہناہٹ نے شورِ قیامت بَپا کِیتا ہوئیا ہَئی۔ جہڑے پاسے نظر پون٘دی ہَئی تلواراں ای تلواراں چمکدیاں نطردیاں ہَن۔ اِین٘ویں لڳدا ہَئی، جیویں ہزاراں بِڄّل تُرُٹ کے آپت وِچ اُلجھ ڳئے ہووِن۔ تِکّھے طوفانی مِین٘ہ آلی کار فولادی تیر ڈھان٘دے پئے ہَن۔ سِر دَھڑ کنوں وَکھ تھین٘دے پئے ہَن۔ جاء جاء رَت دے فؤارے چُھٹدے پئے ہَن۔ آپݨی آپݨی عزّت تے حُرمت کنوں اَن٘ج ٻِیا وِچار پیشِ نظر نہ ہَئی اَتے اِیں وِچار اُتے بے دھڑک کُشتاں دے پُشتے لڳدے پئے ہَن۔ ٻہوں سارے مؤرخ اِیں ڳالھ اُتے متّفق ہِن جو پورس دا قد چار ہَتھ اَتے ہِک ڳِٹھ ہَئی اَتے اِیہ جو اُوہ آپݨے ݙیل ݙول دے اعتبار نال اِیں ہاتھی کنوں کُجھ گَھٹ نہ ہَئی جین٘دے اُتّے اُوہ سوار ہَئی۔ اُوہ صرف ہِک جنرل دی حیثیت نال ای نہ بلکہ ہِک شِین٘ہ سپاہی دی حیثیت نال لڑدا پِیا ہَئی بھان٘ویں جو اُوہ ݙیہدا پِیا ہَئی جو اُون٘دے سوار قتل تِھی ڳئے ہِن۔ اُون٘دے ڈِھڳ ہاتھی وی کَپ کَپا ڳئے ہَن اَتے اُون٘دی پیدل فوج دا وݙّا حِصّہ تہِ تیغ تھی چُکیا ہِے پَر اُوں نے دارا آلی کار جنگ دے پِڑ کوں چھوڑݨ گوارا نہ کِیتا اَتے آپݨے سپاہیاں دے اڳّوں راہِ فرار اختیار کرݨ دی مثال قائم نِھیں کِیتی، بلکہ اَخِیرلے ساہ توڑیں پوری طاڳت نال ݙٹ کے لڑدا رِیہا، ایہ توڑیں جو ہِک تیر اُون٘دے سَڄّھے مون٘ڈھے وِچ اِیں زور نال آ تے لڳّیا جو اُوہ غش کھا تے ہووج وِچ ڈَھیہ پِیا۔ کریٹس رونس لکھین٘دا ہِے جو: سکندرِ اعظم نے اِیہ محسوس کر کے جو اُوہ شِین٘ہ اَتے دلیر بندہ ہِے۔ اُون٘دی جِن٘د بچاوݨ کِیتے ٻہوں متردد تِھیا۔ اَتے اِیں مقصد نال اُوں نے راجہ ٹازینس دے بِھرا ٹیک ٹِلز کوں گَھلّیا۔ ٹیک ٹِلز گھوڑے اُتے سوار ہَئی ہاتھی دے ایݙا نیڑے اَپِڑ ڳِیا، جِتّی نیڑے اُوہ آپݨے طور تے اَپ کوں محفوظ کرݨ دے بعد اَپِڑ سڳدا ہَئی اَتے اُوں نے اُوکوں مِنّت دے انداز وِچ عرضی کِیتی جو کیوں جو ہُݨ اُون٘دے کِیتے بَھڄّݨ نا ممکن ہِے اِیں کِیتے رُک تے سکندر دا پیغام سُݨ گِھنّݨاں چاہِیدا ہِے۔ بھان٘ویں جو پورس دی طاڳت مُک چُکی ہَئی اَتے اُون٘دا رَت وی ٻہوں وَیہ چُکیا ہَئی۔ پَر اِیں اَواز نے اُون٘دی حمیت کوں جَڳا ݙِٹّا اَتے آکھیُس: "میں ٹازیلس دے بِھرا کوں پِچھݨین٘دا ہاں جئیں آپݨے سلطنت اَتے تاج کنوں دستبرداری کر گِھدّی ہِے۔ اِیہ آہدے ای اُون٘دے اُتّے آپݨے ترکش دا آخری تیر سَٹّیُس اَتے اِیہو جئیں تِکھائی نال چلایُس جو اُوہ کَنڈھ کنوں لَڳ کے اُون٘دی دَرسنی کنوں پار تِھی ڳِیا۔ سکندرِ اعظم ہُݨ نیڑے اَپِڑ چُکیا ہَئی اَتے اِیہ پَتہ لڳا کے جو پورس آپݨے اِرادے دا کیݙا پَکّا ہِے اُوں نے حُکم ݙے ݙِتّا جو مقابلہ کرݨ آلیاں کوں امن نہ ݙِتّا ون٘ڄے۔ اِیں کِیتے پورس اَتے اُون٘دی پیدل فوج اُتے چَون٘ہاں پاسوں تیراں دا مِین٘ہ وَسَّݨ لڳ پِیا۔ اَتے کیوں جو ہُݨ اُون٘دے وِچ انّھاں نال مقابلے دی طاڳت نہ ٻچّی ہَئی۔ تَہُوں اُوں نے ہاتھی کنوں لہوݨ چاہیا۔ مہاوت نے راجے دے اِرادے کوں بھانپ کے ہاتھی کوں معمول دے مطابق طریقے نال ٻِلہا ݙِتّا۔ اُوکوں ݙیکھ کے باقی ہاتھی وی ٻَہہ ڳئے۔ اِیں کِیتے جو اُنّھاں کوں اِیہ تربیّت ݙتّی ڳئی ہَئی جو جہڑیلے شاہی ہاتھی ٻہوے تاں اُوہ وی ٻہہ ڳئے کرِن۔ پلوٹارک "سوانح سکندرِ" دے پُکھ چِھین٘ویں وِچ لِکھین٘دا ہِے جو اُوں ہاتھی نے آپݨے معزز آقا دی راکھی اَتے غور و پرداخت وِچ غیر معمولی اَتے حریان کرݨ آلی دانشمندی دا اظہار کِیتا، جہڑیلے اُوں نے ݙِٹّھا جو اُون٘دا آقا تیراں دے ٹَکاں اَتے ٻئے ݙُکّھاں دی وجہ کنوں بیہوش تھیوݨ آلا ہِے، اُوۃ ہولے نال بھوئیں اُتے ٻَہہ ڳِیا اَتے ڳوݙے ٹِکاوݨ دے بعد آپݨی سونڈ کنوں اُون٘دے جُثّے وِچّوں تیر کَڈھیُس۔ مسٹر کریٹس روفس دا بیان ہِے جو سکندر نے اِیہ وِچار کر کے جو پورس قتل تھی ڳِیا ہِے، حُکم ݙِتّا جو اُون٘دی لاش کوں آپݨی راکھی وِچ گِھن گِھنّن۔ پَر ہانی نے جیویں ای اُنّھاں کوں آپݨے کَن آن٘دا ݙِٹّھا تاں آپݨے آقا دی راکھی وِچ اُنّھاں اُتے حملہ کر ݙِتّا اَتے پورس کوں وَل ہِک واری چا تے مووج وِچ ٻِلھا ݙِتّا۔ اِیں واقعے دے بعد ہاتھی اُتے چَون٘ہاں پاسوں تیراں دا مِین٘ہ وَسّݨ لڳیا اَتے جہڑیلے اُوہ ٹَک کھان٘دا کھان٘دا مَر ڳِیا تاں پورس کوں ہِک ڳݙّی وِچ ٻِلھا ݙِتّا ڳِیا۔ پَر سکندر اِیہ ݙیکھ کے جو اُوہ آپݨیاں اَکّھیں اَسمان کَن کِیتے ہوئے ہے دُشمنی دیاں ساریاں ڳالھیں بُھل ڳِیا اَتے جذبۂ رحم نال متاثر تِھی تے اُوکوں آکھیُس: "اِیہ کیا بھولا پَن ہِے جو تُساں میݙے جئیں بندے نال نبرد آزما تِھیوݨاں چاہن٘دے ہو جین٘دے کارنامیاں دی دھاک تُساں وی سُݨی ہوئی ہِے۔ اَتے خاص طور تے جہڑیلے تُساں اِیہ ݙیکھ گِھدّا ہِے جو جہڑے لوک میݙے مطیع تھی وین٘دے ہِن میں اُنّھاں دے نال کیݙا رحم تے رعایت دا سلوک کرین٘دا ہاں۔"

جہلم دے کول راجہ پورس نال جنگ دا ہِک منظر

پورس نے جواب ݙِتّا جو: "میں اِیہ وِچار کرین٘دا ہون٘دا ہَم جو مَیں کنوں وَدھ شِین٘ہ ٻِیا کُئی کائے نِھیں۔ جنگ دے نتیجے نے میݙے اُتے اِیہ ثابت کر ݙِتّا ہِے جو تُساں میݙے کنوں وَدھ شِین٘ہ ہِیوے۔"

فاتح اَتے مفتوح دا میل

انابیس آپݨی کتاب سکندرِ اعظم دے پُکھ 18-19 وِچ پورس اَتے سکندر اعظم دی میل دا ذِکر اِیں طرح کرین٘دا ہِے:

راجہ پورس اَتے سکندرِ اعظم دی ملاقات دا ہِک منظر

"جہڑیلے سکندر کوں پَتہ لڳیا جو پورس می روئز دے نال اُون٘دے نیڑے آن٘دا پِیا ہِے تاں اُوہ گھوڑے اُتے سوار تھی تے کُجھ ٻیلیاں دے نال آپݨے خیمے کنوں اِیں کِیتے ٹُریا جو پورس نال مِلّے۔ تاں اُوں نے آپݨے گھوڑے دی باڳ روکی اَتے پورس دی وجاہت اَتے شاندار قد دا حریانی نال معائنہ کِیتا جہڑا کیوبٹ کنوں قدرے وَدھ ہَئی۔ اُوں نے اِیں امر وِچ وی حریانی دا اظہار کِیتا جو اُون٘دی شجاعت وِچ سرِ مُو فرق نِھیں پِیا بلکہ اِیہ جو اُوہ اِین٘دے نال اُون٘ویں مِلدا پِیا ہِے جیویں جو ہِک شِین٘ہ بندہ ٻئے شِین٘ہ بندے نال آپݨی سلطنت دی راکھی وِچ ہِک باشاہ ݙوجھے باشاہ نال شجاعانہ طریقے نال لڑݨ دے بعد مِلدا پِیا ہِے۔ سکندر نے بعد وِچ آپ ای اَلاوݨ دا اَغاز کِیتا جو اُون٘دے نال کیا سلوک کرݨاں چاہِیدا ہِے؟ پورس نے جواب وِچ آکھیا جو اے سکندر! میݙے نال اُوہ سلوک کر جہڑا باشاہ دے شایانِ شان ہووے۔ سکندر اِیں جواب تے ݙاڈھا خوش تِھیا اَتے پورس کوں نہ صرف اُون٘دی سلطنت وَلا ݙِتّی بلکہ اِیں پاسے جہڑے ٻئے علاقے فتح کِیتے ہَن، اُوہ وی اُون٘دے حوالے کر ݙِتّے۔ اِتّھوں کنوں سکندر اَڳّوں وَدّھیاک، پَر بیاس ۔

سکندر قلعہ ملتان وِچ وڑ آیا

اہلِ ملتان کوں جیویں ای سکندر دے آوݨ دی اطلاع مِلّی۔ اُنّھاں نے شہر دے پھاٹک بند کروا ݙِتّے اَتے تن بہ تقدیر دُشمݨ دی تانگھ کرݨ لڳے۔ سکندر نے آپݨی فوج دے ݙُو حِصّے کر ݙِتّے ہِک دی کمان اُوں نے آپ سن٘بھالی اَتے ݙُوجھے حِصّے اُتے جنرل پرڈکاس کوں افسر مقرر کِیتُس۔ اِین٘دے بعد سکندر نے شہر ۔ اُتے حملہ کر ݙِتّا۔ اَتے لَڑ بِھڑ تے شہر دا ہِک پھاٹک کھول گِھدّا۔ جہڑیلے لوک شہر کَنوں مایوس تھی ڳئے تاں قلعے وِچ محصور تھی ڳئے۔

قلعہ ملتان

اِیہ سربفلک قلعہ ݙاڈھا مضبوط اَتے نا قابلِ تسخی٨ر ہَئی۔ اِین٘دے چَون٘ہاں پاسُوں دریائے راوی وہن٘دا ہَئی۔ سکندر نے حُکم ݙِتّا جو پَؤڑھیاں لا تے اُتّے چڑھ ون٘ڄو۔ اِیں موقع اُتے جِتّی تِکھائی اَتے ہُنر مندی سکندر چاہن٘دا ہَئی فوج توں ظاہر نہ تھئی اِین٘دے اُتے اُوہ کوڑِیا ڳِیا تے ہِک سپاہی کنوں پَؤڑھی کَھس گِھدّی اَتے فصیل نال لاء تے ڈھال دی آڑ وِچ اُتّے چڑھ ڳیا۔ اُون٘دے نال ای اُون٘دے ترے فداکار، جِند وارݨ آلے افسر ٻئے وی چَڑھ ڳئے۔ ملتان دے راجہ نے سکندر دا آبدار آپ اَتے اُون٘دے چمکدے ہوئے ہتھیاراں کوں ݙِٹّھا تاں اُوکوں پَتہ لڳ ڳِیا جو اِیہو سکندر ہے۔ اُوں نے تیر اندازاں کوں جہڑٖ فصیل اُتے پھیلے ہوئے ہَن۔ اُوں پاسے بھال ݙیوائی۔ بس وَل کیا ہَئی تیراں دی بوچھاڑ پؤوݨ لڳّی۔ یونانیاں نے اِیں نازک موقع اُتے پَؤڑھیاں لاء تے اُتّے چڑھن دی کوشِت کِیتی۔ پَر اہلِ قلعہ نے اُنّھاں دی ہِک نہ چَلّݨ ݙِتّی۔ ٻہوں سارے جانباز تیراں دی زد وِچ آ تے آپݨے آقا کنوں تصدّق تھی ڳئے۔ سکندر بہر حال سکندر ہَئی۔ تیراں دی بوچھاڑ دا کَلّھم کَلّھا مردانہ وار مقابلہ کرین٘دا رِیہا۔ اُوں نے ٻہوں سارے بندیاں کوں مار سٹّیا اَتے کُجھ کوں آپݨے تُھݙّے نال تَلّے سَٹ گَھتّیا۔ اِین٘دے باوجود اُوۃ ݙیہدا پِیا ہَئی جو میݙی فوج اُتّے نِھیں چڑھ سڳی۔ میں کَلّھا فصیل اُتّے کھڑوتا ہاں۔ دُشمن کوں وی میݙا پَتہ لڳ چُکیا ہِے اَتے اُوہ آپݨی ساری فوج میݙے کَن گھلین٘دا پئے۔ اِتّھاں نہ میں جَم کے لڑ سڳدا ہاں اَتے نہ دُشمن دی زد کنوں ٻچ سڳدا ہاں پِچّھوں ہَٹّݨ اُون٘دی شان دے خلاف ہَئی۔ اُوں نے اِݙّے اُݙّے ݙیکھݨ دے بعد کُجھ سوچیا وَل عجب مردانگی اَتے بہادری نال قلعے وِچ وَڑ ڳِیا۔ اُون٘دے نال اُون٘دے تِرِیہے ٻیلی وی وڑ آئے۔ ہُݨ یونانیاں دے ہوش وین٘دے ریہے۔ جِند توڑ توڑ کے اَڳّوں وَدّھݨ دی کوشِت کرین٘دے ہَن۔ اندر سکندر کَلّھم کَلّھا دُشمناں دے نرغے وِچ گِھریا ہوئیا مردانگی دی داد ݙین٘دا پِیا ہَئی۔ یعنی اُوں نے پَک کر گِھدّا ہَئی جو یا تاں قلعہ فتح کریساں، یا شین٘ہاں آلی کار لڑدا ہویا جِن٘د ݙیساں۔ ملتان دے راجہ نے ہِک سردار کوں اڳّوں وَدھایا۔ اُوہ دَرَسنی تان کے سکندر دے مقابلے وِچ آیا، مگر اِیں بخت بیدار نے ہِکّے وار وِچ اُون٘دے ݙُو ٹوٹے کر ݙِتّے۔ اُون٘دے بعد کئی منچلے سردار ٻئے وَدّھے پَر سارے مارے ڳئے۔ دیر تئیں اِیہ نقشہ قائم رِیہا جو سکندر اَتے اُون٘دے ترے جاں سپار ٻیلی کن٘دھ نال ٹیک لاء تے شِین٘ہاں وار پیر جما تے کھڑوتے ہَن۔ جہڑا نیڑے آن٘دا یا تاں مارا وین٘دا یا زخمی تھی تے بَھڄ وین٘دا۔ ہُݨ جوش وِچ آ تے سکندر دیاں اَکّھیں کنوں شُعلے نکلدے پئے ہَن۔ اَتے کُئی اَڳّوں وَدّھݨ دی جُرأت نہ کرین٘دا ہَئی۔ اِیں اثناء وِچ ہِک تیر اِیہو جیہاں آیا جو سکندر دا بہادر ٻیلی ایریاس زخمی تھی تے ݙَھیہ پِیا۔ اَتے ڈھان٘دے ای مَر ڳِیا۔ ݙُوجھا گز جیݙا لَمّا تیر آپ سکندر دی دَرَسنی وِچ لڳیا اَتے فولادی زِرہ کوں بھنین٘دا ہوئیا اندر لَہہ ڳِیا۔ تاہم سکندر دِل تَکڑا کر تے کھڑوتا رِیہا۔ ٻہوں سارے رَت نِکل چُکیا ہَئی۔ ہِیݨاں پَن وَدھدا وین٘دا ہَئی اَتے جُثّے وِچ لڑݨ دی سَکَت نہ رَہی ہَئی پَر اُولوالعزم تاجدار اِیہو جئیں موقعیاں اُتے آپݨی غیر معمولی استقامت اَتے خُداداد شجاعت دے جوہر ݙِکھین٘دے ہون٘دے ہِن سکندر نے سوچیا جو جہڑیلے مرݨاں ای ہِے تاں شِین٘ہاں وانڳ کیوں نہ مراں۔ تہُوں پہلے کنوں وَدھ مستعدی اَتے بہادری نال لڑݨ لڳیا۔ انجام کار جہڑیلے طاقت نے بالکل جواب ݙے ݙِتّا تاں اُوہ آپݨی ڈھال اُتے غَش کھا تے ڈَھیہ پِیا۔ ݙُون٘ہائیں یونانی جانباز جہڑی ہالی تئیں دُشمناں نال لڑدے پئے ہَن۔ لپک تے اڳّوں وَدّھے اَتے آپݨے سردار کوں ڈھالاں دی آڑ وِچ گِھن تے دُشمن دے حملیاں کوں روکݨ لڳے۔ بھان٘ویں جو اُوہ آپ ٹَکّاں نال بھریڄ ڳئے ہَن۔ پَر آپݨے آقا دی حالت ݙیکھ تے آپݨی مصیبت کوں بُھل ڳئے۔

یونانیاں دا عجیب عزم

اہلِ لشکر کوں اصلُوں پتہ نہ ہَئی جو قلعے وِچ کیا تِھین٘دا پِیا ہِے اُنّھاں کوں ہزاراں ونکیاں دے وَسوسے اَتے اندیشے لاحق تھین٘دے پئے ہَن۔ جہڑیلے پَؤڑھیاں دے ذریعے اُوہ اُتّے چڑھݨ وِچ کامیاب نہ تھی سڳے تاں بازیگراں آلی کار ہِک ٻئے اُتے چڑھ کے کَندھ اُتے اَپِڑ ڳئے۔ پَر اڳّوں ہِک ٻئی مصیبت پیش آئی جو اہلِ شہر نے فصیل اُتے چَون٘ہاں پاسوں گوکھرو وِچھا رکّھے ہَن۔ بہر حال جیویں وی ممکن تِھیا، اِیہ جِن٘د اُتے کھیݙ تے دیوانہ وار اِݙّے اُݙّے جھانکدے پھردے ہَن جو ہِک جاء سکندر کوں کن٘دھ دے تَلّے پِیا ہوئیا اَتے ٻیلیاں کوں اُون٘دی راکھی کرین٘دے ݙِٹّھیونیں تاں اُنّھاں دے جوش اَتے غضب دی انتہا نہ رہی اُوہ شور کرین٘دے اَتے نعرے لین٘دے تَلّے لَتّھے اَتے لپک تے اُنّھاں کوں آپݨے حلقے وِچ گِھن گِھدّا۔ کُجھ فداکاراں نے وَدھ تے ٻوہا کھول ݙِتّا۔ جین٘دے نال یونانی لشکر سیلاب آلی کار اندر وَڑ آیا۔ اَتے قلعے وِچ ہر پاسے قتل و غارت دا بَزار گرم تھی ڳِیا۔ کاوِڑ وِچ بھرّے ہوئے یونانی سپاہیاں نے ݙُو دستی تلوار چلاوݨ شروع کِیتی اَتے جہڑا اڳّوں آیا بے دریغ کَپِیڄ ڳِیا۔ سکدنر دے بارے وِچ سارے لشکر وِچ تردّد دی خوفناک لہر پھیل ڳئی ہَئی۔ جہڑیلے دشمناں کنوں پِڑ صاف تِھیا تاں لوک اُوکوں ڈھال اُتے پاء تے خیمے وِچ گِھن آئے۔ اَوے اِیہ ݙیکھ تے جو شہنشاہ جِین٘دا ہِے، یونانیاں دی جِن٘د وِچ جِن٘د آئی۔ کری ٹوڈس طبیب نے وݙی ہُشیاری اَتے ہُنر مندی نال سکندر دی دَرَسنی وِچوں تیر کڈھیا۔ تیر نکلݨ اُتے لوکاں وِچ اُون٘دے مرݨ دی خبر ہُل ڳئی۔ جین٘دا نال سارا لشکر گھاٻر ڳِیا اَتے کئیں دے ہوش ٹِکاݨے نہ رِیہے۔ پَر سکندر ہُݨ بہتر ہَئی۔ لوکاں دی پریشانی دا حال سُݨیُس تاں آپ ای خیمے وِچوں نِکل تے ٻاہر آ ڳِیا۔ اَتے آپݨے جابازاں دے اطمینان کِیتے سَڄّا ہَتھ اُچّا کر کے اُنّھاں کوں سلام کِیتا۔ وَل گھوڑا منگوا تے اُون٘دے اُتّے سوار تِھیا اَتے ہولے ہولے یونانی لشکر دے سامھݨے کنوں لَنگھیا، اُوں ویلے دے جوش تے جذبے دا اِیہ عالم ہَئی جو پورے لشکر نے ہِکّے لِنڳّے ایݙے جوش نال خُشی دے نعرے لائے جو نیڑے تیڑے دے ٻوہے کن٘دھاں ڳَڄ پئے۔ ساریاں دی ڄِبھ تے ہَئٰ، سکندر دی عمر لَمّی، ایشیا دا فاتح اعظم ہمیشاں جِین٘دا اَتے با مراد رہے۔ جہڑیلے ملتان فتح تھی ڳِیا تاں سکندر نے فلپ ناں دے ہِک یونانی سردار کوں اِیں شہر دا حاکم مقرر کِیتا۔ اِتھائیں اُچ دا وفد بازیاب تِھیا اَتے اُوں نے ہِک ہزار سپاہیاں دا دستہ بطورِ ضمانت پیش کر کے حلفِ اطاعت چاتا۔ ہالی تئیں اُون٘دے زخماں دا علاج تِھین٘دا پِیا ہَئی اَتے اُون٘دے پن٘دھ ٻیلی راوی اَتے چناب دے میل تے وݙے جہازاں دا ہِک ٻیڑا تیار کرین٘دے پئے ہَن۔ جہڑیلے جہاز تیّار تھی ڳئے تاں سکندر سوار تھی تے فتح تے خُشی دے شادیانیاں وِچ سندھ کَن ٹُر پِیا۔

ملتان آلے باغی تھی ڳئے

ملتان دے لوک یانانیاں دی حکومت اُتے راضی نہ ہَن، کیوں جو یونانی مذہب اَتے تمدّن وِچ ملتان آلیاں کنوں ٻہوں اَن٘ج ہَن۔ اِیں کِیتے جیویں ای اُنّھاں کوں پَک تھی ڳِیا جو ہُݨ سکندر ٻہوں پَرے ون٘ڄ چُکیا ہے اَتے اُون٘دا وَلّݨ نا ممکن ہے تاں اُنّھاں نے بغاوت کر ݙِتّی اَتے یونانی گورنر کوں قتل کر ݙِّتا۔ سکندر مکران دی بھوئیں کنوں تِھین٘دا ہوئیا مغرب کَن وین٘دا پِیا ہَئی جو اُوکوں ملتان آلیاں دے باغی تِھیوݨ دی اطلاع مِلّی۔ اُوں نے وقفے مُتُّوں مقتول گورنر دی جاء تے ہِک ٻِیا گورنر مقرر کِیتا جہڑا ملتان اُتے وَلا حملہ آور تھی تے اُون٘دے اُتّے قابض تھی ڳِیا۔

ملتان تے حملے دے بعد زخمی سکندرِ اعظم کوں ٻگھی وِچ چاتی وین٘دِن

ٻِیا ݙیکھو

• ملتان اُتے ایرانی حملے۔
• ملتان اُتے اسائرس دا حملہ۔
• مصریاں دا ݙوجھا حملہ۔
• سکندرِ اعظم۔