سرگودھا

اِیہ سرائیکی وسیب دا خِطّہ ہِک ٻہوں قدیم اَتے لوک تہذیب تے لوک ثقافت دا ڳڑھ ہِے۔ اِیں سانڳے اِتّھوں دے انجو انج شہراں وِچ انجو انج مزاج دے لوک رہن٘دے ہِن۔ اِتُّھوں دے لوک ادب دا تذکرہ وی ٻہوں وسیع اَتے پھیلاء آلا ہِے جیکُوں ہِک جاء تے کٹّھا کرݨ ٻہوں اوکھا کَم ہِے تہوں اِیکُوں اساں انجو انج شہراں دے ناں دے نال اُنّھاں دے لوک ادب (Folklore) دے حساب نال ونݙین٘دے ہِسے۔

سرگودھاہک وݙا ڈویژن ہے، ایں اچ سرگودھا، فیصل آباد ، جھنگ، میانوالی تے بھکر دے اضلاع شامل ہن۔ اے ڈویژن 1960ء اچ قائم کیتا ڳیا۔ ایندا کل رقبہ 7095مربع میل تے آبادی تقریباً ہک کروڑ ہے۔آبادی دا دارو مدار زیادہ ترزراعت تے ہے۔ کݨڑک ، گنا، چنے، چاول تے کپاہ ایں علاقے دیاں اہم فصلاں ہن۔

ضلع سرگودھادی ترائے تحصیلاں ہن۔ سرگودھا، شاہ پور تے بھلوال۔ تحصیل بھلوال کنوواں دے باغاں دی وجہ نال پورے پاکستان اچ مشہور ہے بلکہ ایکوں پاکستان دا کیلی فورنیا آکھیاویندے ۔ ضلع دے شمال اچ ضلع جہلم ہے۔ مشرقی حد ضلع گجرات تے ضلع گوجرانوالہ نال ملدی ہے۔ جنوب آلے پاسے ضلع جھنگ ہے تے مغرب اچ ضلع خوشاب ہے۔ ضلع سرگودھا ہک وسیع ہموار میدان ہے۔ البتہ کتھائیں کتھائیں گھٹ اُچائی آلے پہاڑ ہن۔سرگودھاشہر لاہور توں 123میل دے فاصلے تے ہے ۔ بذریعہ ریل پاکستان دے تمام شہراں نال مربوط ہے۔ اتھاں ٹواݨے، ننگیاݨے، بندیال، میگن تے نون خاندان کثرت نال آباد ہن۔ اے شہرݙو الفاظ ’’سر‘‘ تے ’’گودھا‘‘ دا مرکب ہے۔ ہندی زبان اچ سر دے معنی تالاب ہن تے گودھا ہک فقیر دا ناں ہا جیڑھا ہک تالاب تے دھونی لاتی ٻیٹھا رہندا ہا۔ ایں فقیر دی نسبت نال ایندا ناں ’’گودھے والا سر‘‘ پیا لیکن کثرت استعمال توں ایندا ناں سرگودھا پے ڳیا۔پہلے اے تحصیل ہا تے ضلع دا صدر مقام شاہ پور ہا لیکن 1914ء اچ ایکوں ضلعی صدرمقام بݨا ݙتا ڳیا۔ دسمبر 1960ء اچ ضلع توں ڈویژن بݨا ݙتا ڳیا۔ 1958ء اچ ایکوں اول نمبر دی میونسپل کمیٹی دا درجہ ملیا۔ جݙاںپاک فضائیہ دے ہک اہم مستقر دا صدر مقام بݨا یا ڳیا تے پی اے ایف کالج قائم کیتا ڳیا تاں ایں شہر دے حربی مزاج کوں ہک نویں جہت مل ڳی۔ 1965ء دی پاک بھارت جنگ اچ ایں شہر دے شاہیناں نے دشمن دے فوجی ٹھکانیاں تے چنڳے نشانے لاتے۔1965ء دی جنگ اچ دشمن نے پہلا بم سرگودھا تے سٹیا ہا جیڑھا چل نہ سڳیا۔ اگر سرگودھا اچ داخل تھیووں تاں سب توں پہلے ایں ٻہوں وݙے بم نال ملاقات تھیندی ہے جیڑھا کمپنی باغ دے چوراہے تے موجود ہے۔ بم دے نیڑے ہک چبوترے تے لکھیا ہے ’’پاکستان کا مطلب کیا لا الہ الااللہ‘‘۔(الف)

سرگودھا (ضلع)

جُغرافیہ

ضلع سرگودھا، براستہ ریل پاکستان دے سارے وَݙے شہراں نال جُڑدے۔ 1914ء وِچ اِینکُوں ضلع دا درجہ ڈِتا گیا، پہلے اِیہ ضلع شاہ پُور اَکھویندا ہَئی۔ 1940ء وِچ اِیندا ناں تبدیل کِیتا گیا۔ لفظ سرگودھا ݙو لفظاں ’’سر‘‘ اَتے ’’گودھا‘‘ نال مِل تے بݨدے، گودھا ناں دے ہِک فقیر دے ناں دِی نسبت نال، اِیہ ناں ’’سرگودھا‘‘ مستعمل تِھیا۔ گودھا / فقیر، جتھاں ہِک سر (تَلاب دے نال) بیٹھا رَہندا ہَئی۔

تاریخ

سرگودھا شہر دِی بُنیاد 1903ء وِچ لارڈ ہیلی آف شاہ پُور نے رَکھی ہَئی۔ موجودہ ضلع سرگودھا پنڄ تحصیلاں (سرگودھا: بھاگئیانوالہ، بھلوال، شاہ پُور، ساہیوال اَتے کوٹ مومن) تے مُشتمل ہِے۔

لوک ادب

سرگودھا شہر دِی بُنیاد 1903ء وِچ لارڈ ہیلی آف شاہ پُور نے رَکھی ہَئی۔ موجودہ ضلع سرگودھا پنڄ تحصیلاں (سرگودھا: بھاگئیانوالہ، بھلوال، شاہ پُور، ساہیوال اَتے کوٹ مومن) تے مُشتمل ہِے۔ علم و لوک ادب دے حوالے نال اِیں خِطّے دی تاریخ ٻہُوں پُراݨی ہِے شاہ سلیمان نوری، صدیق لالی، حافظ برخوردار، نجابت، کلاسک لوک ادب دے وَݙے ناں ہن۔

نامور تنقید نگار، اِنشائیہ نگار، شاعر، ڈاکٹر وزیر آغا، ڈاکٹر انور سدید، ڈاکٹر خالق داد، (پاکستان کی علاقائی زبانوں کا اِسلامی لوک ادب)، ڈاکٹر شیخ محمد اقبال، حافظ برخوردار، تخت ہزارہ دے راہݨ والے ہَن۔ اُنہاں ٻہُوں سارے فقہ دے رسائل لکھے ہَن۔ اِیندے علاوہ قِصّہ مرزا صاحباں، یوسف زلیخان اَتے جنگ نامہ حسینؓ اُنہاں دِیاں معروف تصانیف ہَن۔ شاہ پور، ملتان کُوں ونڄݨ والی قدیمی شاہراہ بھیرہ دے قریب توں تِھی کے ویندے ہَن۔ بھیرہ دو لفظاہ ’’بھے‘‘ اَتے ’’ہَرا‘‘ دا مجموعہ ہِے جِیندا مطلب ہِے اَمن دِی جگہ بھیرہ، قدیمی شہراں وِچُوں ہِے۔

حوالہ جات

(الف) کتاب: میݙی دھرتی، میݙے لوک ، مصنف: ظہور احمد دھریجہ ، ناشر: جھوک پبلشرز ، ملتان 2018ء

۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔