سرائیکی لوک ادب وچ عہد بہ عہد تبدیلیاں
اسلم رسول پوری دی کتاب سرائیکی ادب وچ معنی دا پندھ سرائیکی ادب وچ عہد بہ عہد تبدیلیاں دی مجموعی داستان ہے۔ ایندے مطالعے نال سرائیکی ادب جزوی طور تے سیاق و سباق دے نال سامݨے آویندے۔ ایں کتاب دے ݙوجھے حصے وچ مضمون: مختصر تاریخ زبان و ادب، سرائیکی بارے کجھ گالھیں، تحقیقی زاویے نال ٻہوں مدلل ہے تے سرائیکی ادبی تاریخ نویسی دے تناظر وچ ٻہوں ساری راہنمائی ڈیندے، جیندے وچ اُنہاں محقق ، مورخ تے تنقید نگار ، ڈاکٹر سجار حیدر پرویز دی کتاب ’’ مختصر تاریخ و زبان و ادب ، سرائیکی‘‘ وچ تحقیقی مسائل بارے غیر جانبدارانہ جائزہ گھدے اور اپݨے تحقیقی مضمون وچ لکھدن:
- چراغ اعوان دی جائے پیدائش وستی میاں صاحب موضع کھیڑی لکھیا ہوئے۔ سب کنوں پہلے ایہہ غلطی کیفی جام پوری کیتی تے بعد دے لکھاری اینکوں نقل کریندے آئے ، چراغ اعوان دی جاہ پیدائش ’’درگڑی‘‘ ہے تے درگڑی دے گستان وچ اوندا مزار وی ہے ۔ جیندی میں خود زیارت کیتم۔ قصبہ درگڑی تحصیل جام پور ضلع راجن پور وچ حاجی پور تے بھکر دے پچھادھی پاسوں، سلیمان پہاڑ دے تقریباً دامن وچ موجود ہے ۔(ص 461)
- عبدالحکیم اوچوی دا صرف سن پیدائش 1611ء ہجری لکھ ݙتا ڳئے تے اوندی تاریخ وفات بارے کوئی تحقیق نہیں کیتی ڳئی ، بعض جاہیں تے نقل کرتے سن ہجری لکھ ݙتا ڳئے اتے بعض جاہیں تے عیسوی جتھوں قاری کنفیوژ تھی سگدے۔
- مناسب ہوندا جو تھوڑی جھیں محنت کرتے تقویم دی کہیں کتاب توں ہجری نال ، عیسون سن وی لکھ ݙتا ویندا۔ کیوں جو اج دا قاری عام طور تے عیسوی سن دے حوالے نال مانوس ہے ۔ (ص 462)
- کتاب دی ترتیب وچ یکسانیت کائنی ، کتاب دا ݙوجھا حصہ شاعری بارے ہے تے تریجھا نثر بارے ہے چوتھے حصے وچ سیرت نگاری ہے تے اوں حصہ وچ واراں تے منظوم داستان وی درج کیتیاں ڳئین حالانکہ انہاں دا تعلق حصہ شاعری نال ہے۔
کہیں وی زبان دی ادبی تاریخ مکمل نہیں ہوندی ، مگر جنھاں تحقیقی غلطیاں بارے محمد اسلم رسول پوری نے توجہ ݙیوائی ہے اُنہاں دا تعلق ادبی تاریخ نویسی دے بنیادی اُصولاں دے حوالے نال ہے ۔ اسلم رسول پوری دی ایہہ کتاب ’’ سرائیکی ادب وچ معنی دا پندھ‘‘ ادب دے قارئین تے خاص طور تے طالب علماں کیتے بہت فائدہ مند ہے ۔ ایں کتاب دا مواد جامع ، مدلل اتے علمی حقائق اُتے مبنی ہے اُنہاں دا تنقیدی نقطہ نظر ، تاریخی ، مارکسی ، ساختیاتی ، امتزاجی، نفسیات و فلسفے دی ڈکھالی ڈیندا سرائیکی تہذیبی ، ثقافتی ، ادبی تنقیدی شعور نال رَلواں مِلواں ہے اُنہاں دا اسلوب تحریر سادہ اتے رواں نثر دا عمدہ نمونہ ہے جیندے وچ اظہار دا ابلاغ دی خوبیاں موجود ہن ۔
"اسلم رسول پوری سرائیکی ادب دے ذہین تے با شعور نقاد ہن اُنہیں سرائیکی ادب وچ جدید تنقیدی روایت دا منڈھ ٻَدھݨ وچ بنیادی کردار ادا کیتے۔ ہک باعلم نقاد ہووݨ پاروں انہیں جدید نظریات دے سوجھلے وچ تنقیدی لکھتیں نال سرائیکی ادب دی آبیاری کیتی اے ۔ جدید سرائیکی ادب دے ارتقاء تے تشکیل وچ اسلم رسول پوری دیاں تنقیدی تے تحقیقی خدمات بے پناہ ہن ایں سانگھے انہاں کوں جدید تنقید دا بانی آکھیا ونج سگدے۔ ویسے تاں اسلم رسول پوری دی کتاب ’’ سرائیکی ادب وچ معنی دا پندھ‘‘ ادبی تنقید بارے ہے تا ہم ایندیں تمام لکھتیں دی بحث ادب دی علمیات دے گرد گھمدی ہے ۔ ادب دی علمیات ، ادب کنوں ملݨ والے علم ، ادبی علم دے ذرائع تے اُوندی صحت دے تجزیے دا ناں ہے ‘‘[١]
اسلم رسول پوری دی کتاب "سرائیکی ادب وچ معنی دا پندھ" سرائیکی شاعری و نثر وچ بدلدے ہوئے رحجانات دی جائزہ نویسی دے حوالے نال مثبت رحجان دی ترجمان ہے تے ایں کتاب کوں سرائیکی خطے وچ تخلیق تھیوݨ والے ادب دی جزوی تاریخ آکھیا ونج سگدے۔[٢]
ٻیا ݙیکھو[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
حوالہ جات[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
- ↑ اسلم رسول پوری، ـسرائیکی ادب وچ معنی دا پندھ فلیپ بیک ٹائٹل ۔
- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ مقالہ پی ایچ ڈی۔