زبیدہ یزدانی

زبیدہ یزدانی
معلومات شخصیت
تاریخ پیدائش	27 اپریل 1916ء
تاریخ وفات	11 جون 1996ء (80 سال)
عملی زندگی
پیشہ	تاریخ دان
پیشہ ورانہ زبان	اردو

زبیدہ یزدانی (27 اپریل 1916 - 11 جون 1996) ہک ہندوستانی مورخ ہَئی جیڑھی ہندوستان وِچ دکن دی تاریخ وِچ مہارت رکھدی ہَئی۔ اوہ ہک پیشہ ور مورخ ہَئی، اِیہ ہک ایجھاں مضمون ہَئی جیڑھا اُونڈے آکسفورڈ وِچ پڑھیا ہَئی تے جیندے وِچ اُونڈے ہندوستان وِچ کجھ 30 سال تک لیکچر ݙتّا ہَئی۔ اوہ آکسفورڈ یونیورسٹی وِچ داخلہ گھنݨ والیاں پہلیاں ایشیائی زنانیاں وِچوں ہک ہَن۔ اُونڈے ہندوستان دی تاریخ دے بارے وِچ ݙو کتاباں تے متعدد علمی مضامین لکھے۔

سیرت

زبیدہ یزدانی آکسفورڈ یونیورسٹی وِچ داخلہ گھنݨ والیاں پہلیاں ایشیائی زنانیاں وِچوں ہک ہَن۔ اُونڈے ہندوستان دی تاریخ دے بارے وِچ ݙو کتاباں تے متعدد علمی مضامین لکھے۔ اُونڈی کتاب "ہنری رسل 1811–1820 دی رہائش گاہ دے دوران حیدرآباد" دے عنوان نال ہندوستانی ذیلی ادارہ اتحاد دے نظام دا علمی انداز وِچ مظاہرہ ہَئی۔ اُونڈی ہک ٻئی کتاب "ساتویں نظام: دی سلطنت سلطنت" حیدرآباد دے آخری نظام دی یادداشت ہَئی تے آئینی تے سیاسی پیچیدگیاں دا وی مطالعہ ہَئی جیڑھا برطانوی راج دے نال ہندوستانی ریاستاں دے تعلقات کوں گھیرے ہوئے ہَئی۔ اُونڈیاں کتاباں نے نویں زمین توڑ ݙتی ہَئی تے اوہ اصلی دستاویزات دے بے حد محنت نال استعمال تے مبنی ہَن، جیڑھیاں زیادہ تر سابقہ تفتیش کاراں نظر انداز کر ݙتیاں ہَن۔ اُونڈے ہݨ تک دے کجھ منظور شدہ فیصلیاں تے نظر ثانی نافذ کر ݙتی۔ اُونڈے توابت النسوح دے ناں دے ہک ناول دے اردو توں انگریزی وِچ ترجمہ کرݨ دی وی نگرانی کیتی۔ اِیہ نذیر احمد دہلوی دا اردو وِچ ہک اہم تے اہم کم ہَئی جیڑھا اردو وِچ پہلے ناول نگار ہَن تے ہک ممتاز عالم وی ہَن جیڑھیاں دیاں اشاعتاں نے مسلم مرد تے زنانیاں دی تعلیم کوں فروغ ݙتا ہَئی۔ زبیدہ یزدانی وی سماجی تے تعلیمی کماں وِچ شامل ہَن۔ اوہ غریب زنانیاں کِیتے حیدرآباد دے ہک کالج دی بنیادی بانیاں وِچ شامل ہَن۔ اُونڈے لندن وِچ حیدرآباد اسکول برائے زبان و سائنس دا آغاز کیتا، ابتدائی، جونیئر تے ثانوی طلبہ دے نال نال انگریزی، ریاضی، کمپیوٹر اسٹڈیز، فرانسیسی تے عربی دے نصاب مضامین پرائمری توں او تے اے سطح تک دے طالب علماں کوں پڑھایا۔

ذاتی زندگی

زبیدہ یزدانی، غلام یزدانی، ڈی لِٹ دی وݙی دِیہتری ہَن۔ جیڑھے آپ ہک نامور مورخ تے ماہر آثار قدیمہ ہَن۔ اُونکوں دکن دی تاریخ دا ہک اتھارٹی سمجھیا ویندا ہَئی تے اُونکوں جنوبی ہند دی تاریخ دے بارے وِچ متعدد اشاعتاں ہَن۔ اوہ حیدرآباد وِچ نظام حکومت وِچ آثار قدیمہ دے ڈائریکٹر ہَن تے اجنتا تے ایلورا وِچ گفاوں دے تحفظ وِچ اہم کردار ادا کریندا ہَئی جیڑھے بدھ مت تے ہندو مذہبی فن دے شاہکار ہَن۔ اُونکوں برطانوی حکومت نے او بی ای تے ہندوستان دی حکومت دے ذریعہ پدم بھوشن (ہندوستان دے اعلی شہری اعزاز وِچوں ہک) نال نوازیا۔ زبیدہ یزدانی دی شادی میر یٰسین علی خان نال تِھئی، جیڑھا ہک اردو دا کامیاب شاعر ہَئی تے ہندوستان دے ممتاز ادبی رسالیاں وِچ شائع تِھیا۔

زبیدہ یزدانی نے محبوبیہ اسکول توں اعلی نمبراں دے نال کیمبرج دا سینئر امتحان پاس کیتا۔ اُونڈے پیو نے اُونڈیاں صلاحیتاں کوں پچھاݨ گِھدّا تے اوہ آپݨے خرچے تے اُونڈے نال برطانیہ آئے تاں جو اوہ آکسفورڈ یونیورسٹی دے داخلہ امتحان وِچ بیٹھے۔ زبیدہ یزدانی نے 1935 وِچ آکسفورڈ دا سفر کیتا تے سینٹ ہلڈا دے کالج وِچ داخلے دے امتحان وِچ بیٹھ ڳئی تے انٹرویو دے بعد اُوندا منظوری ݙتی ڳئی۔ اوہ آپݨے الفاظ وِچ لکھدی ہَئی جو طلبہ "زیادہ تر برطانوی متوسط طبقے تے اشرافیہ نال تعلق رکھدے ہَن... نہ صرف انگریزی معاشرے دی تدبیر بلکہ اُنہاں دے آداب وِچ... انتہائی شائستہ تے زندہ باد... آپݨے آقاؤں کوں بہت عزت ݙیندے ہَن"۔

زبیدہ یزدانی آکسفورڈ یونیورسٹی وِچ داخلہ گھنݨ والیاں پہلیاں ایشیائی زنانیاں وِچوں ہک ہَن تے اندرا گاندھی (ہندوستان دے مرحوم وزیر اعظم) دی ہم عصر ہَن۔ اُونڈی آپݨی مثال نے حیدرآباد دے ݙوجھے طلبہ کوں اعلی تعلیم کِیتے آکسفورڈ آن دی ترغیب ݙتی۔ جݙاں اندرا گاندھی دی یاداں دے بارے وِچ ہک انٹرویو دے دوران کئی سال بعد اُونکوں پچھیا ڳیا، زبیدہ یزدانی نے تبصرہ کیتا جو "اوہ بہت شرمیلی طالبہ ہَن۔ اوہ لیکچراں تے مباحثیاں وِچ بہت گھٹ ڳالھ مہاڑ کریندی ہَن۔"

زبیدہ یزدانی نے جون 1940 وِچ آکسفورڈ وِچ ڈگری گِھدّی۔ عالمی جنگ دے آغاز دے بعد، اوہ آکسفورڈ وِچ پوسٹ گریجویٹ دی تعلیم حاصل کرݨ تے کرݨ دا عزم کریندی پئی ہَن۔ اُونڈے آپݨے الفاظ وِچ:

"طلبہ نے معمول دے نصاب کوں اپنایا، پنیر دے سینڈوچ تے سیب دے لنچ نال آپݨے آپ کوں مطمئن کیتا تے سائرن دی آواز آن تے ہی پناہ گاہاں استعمال کیتیاں۔"

اُونکوں جنگ دے پیش آن والے خطرات دی وجہ نال اُونڈے اہل خانہ نے واپس آن کوں آکھیا ہَئی۔

سوئز نہر اُوں وقت تک بند تِھی ڳئی ہَئی تے یورپ تے مشرق وسطی وِچ جنگ دے بعد اِیں رستے نال واپس ونڄݨ انتہائی خطرناک ہوندا ہَئی۔ اِیں سانگے اُونکوں امریکا دے رستے ہندوستان ونڄݨا پیا۔ اُونکوں بحری بحر اوقیانوس پار برطانیہ توں امریکا ونڄݨا پیا جیندے وِچ جرمنی دے یو بوٹاں کوں چھکݨا پیا جیڑھیاں بحر اوقیانوس تے گشت کریندیاں ہَن تے 175 اتحادی جنگی جہاز تے 3500 مرچنٹ جہاز ڈُب ڳئے۔ اوہ تقریباً ترے مہینے دے خطرناک سفر دے بعد نیو یارک، سان فرانسسکو تے ہانگ کانگ دے رستے کلکتہ وِچ ہندوستان دے مشرقی ساحل تے واپس پُڄ ڳئی۔ اُونڈے خوشی نال اُونڈے والدین حیدرآباد توں کلکتہ ڳئے ہَن۔

حیدرآباد وطن واپسی تے اوہ عثمانیہ یونیورسٹی دے ویمن کالج وِچ تاریخ وِچ لیکچرر (1942) تے ول ریڈر (1947) دے طور تے مقرر تِھئی۔ اُونڈے اتھاں ایم اے دیاں کلاساں شروع کیتیاں۔ اوہ اتھاں کئی سال پڑھیندی رہی تے اتھاں درس تے تدریس دے دوران تحقیق وی کیتی تے شائع وی کیتی۔

زبیدہ یزدانی دی خواہش ہَئی جو اوہ پوسٹ گریجویٹ تعلیم حاصل کرے۔ 10 سال توں زیادہ خدمات دے حامل ہندوستانی تدریسی عملے کوں پوری تنخواہ دے نال ݙو سال دی چھٹی دی اجازت ݙتی ڳئی ہَئی۔ اوہ مارچ 1963 وِچ برطانیہ روانہ تِھئی تے لندن یونیورسٹی اسکول آف اورینٹل اینڈ افریقی اسٹڈیز وِچ پوسٹ گریجویٹ کلاساں وِچ ونڄݨ لڳی تے بعد وِچ آکسفورڈ یونیورسٹی وِچ منتقل تِھئی جتھاں اُونڈے سینٹ ہلڈا کالج وِچ پوسٹ گریجویٹ دی تعلیم مکمل کیتی۔

1967 توں 1969 تک اوہ ویمن کالج، عثمانیہ یونیورسٹی وِچ سینئر ریڈر ہَن تے اُوندا قائم مقام پرنسپل وی ہَن۔ ول اوہ عثمانیہ یونیورسٹی دے آرٹس کالج وِچ ریڈر ان ہسٹری بݨ ڳئی تے آخر وِچ اُوندا محکمہ ہسٹری دے سربراہ رہی۔

زبیدہ یزدانی 1976 وِچ ریٹائر تِھئی تے آپݨے شوہر میر یٰسین علی خان دے نال برطانیہ آئی کیوں جو اُونڈے ݙو پُتر حسین تے حسن پہلے ہی برطانیہ وِچ مقیم ہَن۔ اِیں دے بعد اُونڈے (مریم کرسٹل دے نال) آپݨی ݙوجھی کتاب "ساتویں نظام: زوال پزیر سلطنت" لکھی۔

زبیدہ یزدانی 11 جون 1996 کوں لندن وِچ انتقال کر ڳئیں۔