رکھما بائی
| رکھما بائی | |
|---|---|
| (ہندی میں: रुक्माबाई) | |
 | |
|
| |
| معلومات شخصیت | |
| پیدائش | 22 نومبر 1864ء |
| وفات | 25 ستمبر 1955ء (91 سال) |
| شہریت |  بھارت (26 جنوری 1950–)
|
| عملی زندگی | |
| مادر علمی | جامعہ لندن |
| پیشہ | [[:طبیب|طبیبہ]] |
درستی - ترمیم 
| |
رکھما بائی راوت بھارت دی پہلی زنانی ڈاکٹر ہَن۔ ٻالپݨ ہی وِچ جݙاں انّھاں دی عُمر ݙو سال ہئی انّھاں دے پیو جناردھن باندو راجن دی وفات تِھی ڳئی، شوہر دی وفات دے بعد انّھاں دی ماں نے ممبئی دے ہِک سماجی کارکن تے سرجن سخارام ارجن نال شادی کر گِھدّی۔ انّھاں دے خاندان وِچ ݙوجھی شادی دی اجازت ہئی۔
جݙاں اوہ صرف گیاراں سال دی ہَن انّھاں دی شادی دادا بھکجی نال تِھی ڳئی، پر اوہ آپݨی بیوا ماں جینتی بائی دے گھر رہندی ہَن، جو آپݨے ݙوجھے شوہر سخارام ارجن دے نال ہئی۔ جݙاں دادا تے اس دے اہل خانہ نے رکھما بائی کوں گھر گھِن ون٘ڄݨ تے زور ݙِتّا تاں انّھاں نے انکار کر ݙِتّا تے انّھاں دے سوتیلے پیو نے اِیں فیصلے دی حمایت کِیتی۔ اِیندے دے نتیجے وِچ 1884ء توں عدالتی مقدمات دا ہِک طویل سلسلہ شروع تِھیا، جیندے دے نتیجے وِچ ٻالیاں دی شادی تے زنانیاں دے حقوق تے ہِک وݙی عوامی بحث تِھئی۔ رکھما بائی نے اِیں دوران وِچ آپݨی تعلیم جاری رکھّی۔ اِیں معاملے وِچ انّھاں کوں ٻہوں سارے لوکاں دی حمایت حاصل تِھئی تے جݙاں انّھاں نے آپݨی طب دی تعلیم حاصل کرݨ دی خواہش دا اظہار کِیتا تاں لندن دے اسکول آف میڈیسن وِچ پٹھݨ تے تعلیم حاصل کرݨ کِیتے ہِک فنڈ تیار کِیتا ڳیا۔ اُتّھاں انّھاں نے 1895ء وِچ گریجویشن مکمل کِیتی تے بھارت واپس آ ڳئین۔ بھارت دیاں پہلیاں زنانی ڈاکٹراں وِچوں ہِک بݨ ڳئین تے انّھاں نے سورت دے زنانیاں اسپتال وِچ آپݨیاں خدمات انجام ݙِتیاں۔
ابتدائی زندگی
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]رکھما بائی نجارت نال وابستہ ہِک متوسط گھرانے وِچ جناردھن بھاندو راجن تے جینتی بائی دے ہاں ڄَمّی ہَن، ݙو سال دی عُمر وِچ انّھاں دے پیو جناردھن دی موت تِھی ڳئی۔ ماں جینتی بائی نے ساری جائداد رکھما بائی دے ناں کر ݙِتی۔ جینتی بائی نے ہِک ڈاکٹر سخارام ارجن نال شادی کر گِھدّی۔ جݙاں اوہ گیاراں سال دی تِھئین تاں انّھاں دی ماں نے آپݨی ڄائی دا نکاح دادا بھکاجی نال کر ݙِتّا۔ پر رکھما بائی ماں دے نال انّھاں دے گھر وِچ رہندی ہئی تے فری چرچ مشن لائبریری دیاں کتاباں ورت کے گھر وِچ تعلیم حاصل کریندی ہئی۔ ہِک سال بعد جݙاں رکھما بائی باراں سال دی تِھئی تاں دادا (انّھاں دے شوہر) دے اہل خانہ سسرال گھِن ون٘ڄݨ تے بضد تِھی ڳئے، پر رکھما بائی نے دادا دے نال رہوݨ توں انکار کر ݙِتّا تے سخارام ارجن نے انّھاں دے فیصلے دی حمایت کِیتی تے پورا نال ݙِتّا۔ مارچ 1884 وِچ دادا جی نے آپݨے وکیلاں دے ذریعے ہِک عدالتی نوٹس پٹھیا، جیندے وِچ سخارام ارجن تے رکھما بائی کوں روکݨ تے منع کرݨ دا الزام وی ہئی۔ سخارام ارجن نے سماجی خطوط دے ذریعے جواب ݙِتّا جو اوہ اِین٘دے کوں روک کائنی رہے ہِن، پر جلدی ہی اوہ وی قانونی امداد گِھدّݨ تے مجبور تِھی ڳئے۔ وکیلاں دے ذریعے رکھما بائی نے دادا دے نال رہوݨ توں انکار کرݨ دیاں وجوہات تے مبنی خط لِکّھا۔ دادا دا دعویٰ ہئی جو رکھما بائی کوں اِیں واسطے منع کِیتا ویندا پِیا ہئی جو اوہ آپݨے پیو دیاں املاک دی مالک ہِن۔ [١]
عدالتی چارہ جوئی
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]بالآخر 1885 وِچ "ازدواجی حقوق دی بحالی" دے مطالبے تے عدالتی چارہ جوئی دا آغاز تِھیا تے اِیں مقدمے کوں جسٹس جج رابرٹ ہل پنہے نے منظور کِیتا۔ پنہے نے واضح کِیتا جو انگریزی مثالاں دا اطلاق اِتھاں کائنی تِھیندا کیوں جو انگریزی قانون دا اطلاق بالغاں تے تِھیندے۔ انّھاں نے فیصلہ سݨایا جو: "رکھما بائی دی شادی اِیندے 'بے بس ٻالپݨ' وِچ تِھئی ہئی تے اوہ کِہیں جوان عورت کوں زبردستی مجبور کائنی کر سڳدے۔" پِنہے اِیں آخری معاملے دی سماعت دے بعد ریٹائر تِھی ڳئے۔ پِھر 1886ء وِچ اِیہ کیس ٹرائل کِیتے سامݨے آیا۔ رکھما بائی دے وکیلاں وِچ جے ڈی انورٹی جونیئر تے تلنگ شامل ہَن، کُجھ ہندو مذہبی لوکاں دا دعویٰ ہئی جو جسٹس پنہے دے ذریعے سݨایا ڳیا موجودہ فیصلہ ہندو حدود دے تقدس دا احترام کائنی کریندا، پنہے دے فیصلے تے کڑی تنقید ہِک ہفتہ واری مقامی مراٹھی اخبار وِچ وشوناتھ نارائن منڈلک (1833–89) دے ذریعے شائع تِھئی جیندے وِچ دادا جی دی حمایت ہئی، اِیندے وِچ لِکّھا ہئی جو پنہے ہندو قوانین دی روح کوں کائنی سمجھدے تے "متشدد طریقیاں" نال اصلاح چاہندن۔ اِیندے دوران، ٹائمس آف انڈیا وِچ ہِک ہندو زنانی دے کالمی ناں دے تحت مضامین دا ہِک سلسلہ اِیں معاملے دے دوران (تے اِیندے توں پہلے) "عوامی رد عمل دا اظہار" شائع تِھیوݨ لڳا، بعد وِچ انکشاف تِھیا جو کالم نگار کوئی ٻیا کائنی بلکہ رکھما بائی ہی ہئی۔ ٻہوں حال رکھما بائی نے پوری جرأت تے بہادری نال لِکّھا جو اوہ اِیں فیصلے تے عمل کائنی کر سڳدی، اِیندے دی بجائے گھٹ توں گھٹ جرمانہ ادا کرݨ کِیتے تیار ہِن، اِیندے نال ٻیا ہنگامہ آرائی تے بحث مباحثہ تِھیا۔ بالگنگادھر تلک نے کیسری وِچ لِکّھا جو رکھما بائی دی نافرمانی، انگریزی تعلیم دا نتیجہ ہئی تے اِیں نے اعلان کِیتا جو ہندو مذہب کوں خطرہ ہئی۔ [٢]
بالآخر کئی مقدمات تے فیصلے دے بعد رکھما بائی نے ملکہ وکٹوریہ کوں ہِک خط لِکّھا، پِھر ملکہ نے آپݨے اختیارات دا استعمال کر کے عدالت کوں برخاست کرݨ تے شادی کوں تحلیل کرݨ دا فرمان جاری کِیتا۔ جولائی 1888ء وِچ دادا جی دے نال ہِک معاہدہ تِھیا تے دادا نے ݙو ہزار روپے دی ادائیگی دی شرط تے رکھما بائی تے آپݨا دعویٰ چھوڑ ݙِتّا۔ پر رکھما بائی تعلیم حاصل کرݨ کِیتے انگلینڈ روانہ تِھی ڳئی۔ اِیں معاملے نے بہرامجی مالاباری (1853–1912) جیہاں اصلاح پسنداں کوں ٻہوں متاثر کِیتا جنّھاں نے اِیں موضوع تے وݙے پیمانے تے لِکّھا ہئی۔ زنانیاں دے رسائل تے اخباراں وِچ حقوق نسواں دے مباحثے چنگے تِھیوݨ لڳے، نال نال اِیہ کوں برطانیہ وِچ وݙی دلچسپی دے نال اُٹّھایا ویندا پیا ہئی۔ اِیں مقدمے دی وجہ توں ایج کانسنٹ ایکٹ 1891ء دی منظوری وِچ مدد مِلّی، جیندے دے تحت ٻالیاں دی شادی کوں غیر قانونی قرار ݙِتّا ڳیا۔[٣][٤]