روزا پارکس

روزا پارکس
(انگریزی میں: Rosa Louise McCauley Parks)
معلومات شخصیت
پیدائشی نام	(انگریزی میں: Rosa Louise McCauley)
پیدائش	4 فروری 1913ء   ٹسکیگی
وفات	24 اکتوبر 2005ء (92 سال)  ڈیٹرائٹ
مدفن	ووڈلان قبرستان
طرز وفات	طبعی موت
رہائش	ڈیٹرائٹ (–24 اکتوبر 2005)
شہریت	ریاستہائے متحدہ امریکا
نسل	امریکی افریقی
رکنیت	ایلفا کاپا ایلفا
عارضہ	خرف (2004–)
عملی زندگی
مادر علمی	الاباما اسٹیٹ یونیورسٹی
پیشہ	آپ بیتی نگار ،  کارکن انسانی حقوق ،  حامی شہری حقوق ،  مشہور شخصیت ،  سیاسی کارکن
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی
شعبۂ عمل	شہری حقوق ،  فعالیت پسندی
اعزازات
کانگریشنل گولڈ میڈل (1999)  صدارتی تمغا آزادی   (1996) نیشنل ویمنز ہال آف فیم (1993)
دستخط
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
	IMDB پر صفحہ

روزا پارکس (مکمل ناں: روزا لوئس میکالے پارکس، انگریزی: Rosa Louise McCauley Parks) امریکا نال تعلق رکھݨ والی مشہور شہری حقوق دی کارکن ہَن، جنہاں کوں امریکی کانگریس نے "شہری حقوق دی زنانی اول" تے "تحریک آزادی دی ماں" قرار ݙتا ہئی۔ انّھاں دا ݙینہہ جم 4 فروری تے انّھاں دی گرفتاری دا ݙینہہ 1 دسمبر کیلیفورنیا تے اوہائیو دی ریاستاں اچ "روزاپارکس ݙینہہ" دے طور تے منایا ویندا ہِے۔

روزا پارکس، 1955ء، پس منظر اچ مارٹن لوتھر کنگ جونیئر

روزا پارکس نے 1 دسمبر 1955ء کوں منٹگمری، الاباما اچ بس ڈرائیور جیمز بلیک دے حکم کوں مݨݨ توں انکار کر ݙتا ہئی جو اوہ سیاہ فاماں کِیتے مخصوص بس دے حصے اچ اپݨی نشست گورے مسافر کوں ݙے ݙیون۔ منٹگمری اچ 1900ء اچ ایہ حکم نامہ جاری کِیتا ڳیا ہئی جو بساں اچ مسافریں کوں نسلی اعتبار نال ونڈیا ویسی۔ قانون دے مطابق اگر بس ہک واری بھر ویسی تے ٻیاں نشستاں دستیاب نہ ہوون تاں کہیں وی مسافر کوں نشست توں چاتا یا کہیں ٻئی جاہ منتقل نہیں کِیتا ویسی۔ پر حقیقت اچ جݙاں گورےآں دا حصہ بھر ویندا ہئی تاں ڈرائیور تے عملہ سیاہ فاماں کوں چاتا یا ٻیاں نشستاں تے منتقل کر کے انّھاں تے گورےآں کوں بٹھا ݙیندا ہئی۔ بساں دیاں شروع دیاں چار نشستاں گورےآں کِیتے مخصوص ہوندیاں ہَن جݙانجو سیاہ فاماں دا حصہ پچھلی پاسے ہوندا ہئی حالانکہ بساں اچ سفر کرݨ والے 75 فیصد افراد سیاہ فام ہی ہوندے ہَن۔ جݙاں تک جو گورےآں دا حصہ مکمل نہ تِھی ونڄے تاں سیاہ فاماں کوں وچکار دے حصے اچ بہہݨ دی اجازت نہیں ہوندی ہئی تے اگر گورےآں کوں نشستاں دی لوڑ ہوندی ہئی تاں سیاہ فاماں کوں پچھلیاں نشستاں تے بھیڄ ݙتا ویندا ہئی یا جاہ نہ ہووے تاں کھڑا کر ݙتا ویندا ہئی۔ ایں توں اڳوں جو اگر اڳلے حصے اچ گورے بہہے ہوون تاں سیاہ فاماں کوں کرایہ ݙے تے بس توں ٻاہر نکل تے ول پچھلے دروازے توں بس اچ چڑھݨا پوندا ہئی۔ انّھاں کوں گورےآں دے حصے دے وچکاروں تِھی تے پچھوں ونڄݨ دی اجازت نہیں ݙتی ویندی ہئی۔ سالاں تک سیاہ فام برادری ایں صورت حال تے غیر منصفانہ رویے تے احتجاج کریندی رہی۔ 1943ء اچ ہک ݙینہہ پارکس بس اچ سوار تِھیاں، کرایہ ادا کِیتا تے اپݨی نشست سنبھالݨ لڳیاں جیندے تے بس ڈرائیور جیمز بلیک نے آکھا جو اوہ شہری قوانین دی پاسداری کرن تے ٻاہر نکل تے ول پچھلے دروازے توں چڑھن۔ پارکس بس توں ٻاہر نکلیاں تے ایں توں پہلے جو پچھلے دروازے توں چڑھدیاں، ڈرائیور نے گاڑی چلا ݙتی تے انّھاں کوں بارش اچ پیدل گھر ونڄݨا پیا۔

ایں واقعے دے کئی سالاں دے بعد 1 دسمبر 1955ء کوں سارا ݙینہہ کم کرݨ دے بعد روزا پارکس 6 وڳے دے نیڑے کلیولینڈ ایونیو بس اچ سوار تِھیاں۔ انّھاں نے اپݨا کرایہ ݙتا تے "رنگ دار" افراد کِیتے مخصوص پچھلے حصے دی پہلی صف اچ بہہ ڳئیاں۔ بس دے وچکار انّھاں دی صف اُنہاں ݙاہ نشستاں دے بالکل بعد ہئی جیڑھیاں گورےآں کِیتے مخصوص ہَن۔ جیویں جو بس اپݨے سفر تے روانہ تِھئی، گورےآں دیاں ساریاں نشستاں بھر ڳئیاں۔ بس ایمپائر تھیٹر تے اپݨے تریجھے اسٹاپ تے پُڄی تاں ٻئے گورے مسافر سوار تِھئے۔ جیمز بلیک نے ݙٹھا جو ݙو یا ترائے گورے کھڑے ہِن تے بس دا اڳلا حصہ بھر چُکا ہِے تاں اوہ پچھلے حصے اچ ڳیا تے پارکس کوں اشارہ کِیتا جو چار نشستاں خالی کر ݙیون تاں جو گورےآں کوں بٹھایا ونڄ سڳے۔ جیمز بلیک کوں ݙیکھ تے پارکس کوں سالاں پراݨا واقعہ یاد آ ڳیا۔ انّھاں نے جاہ ضرور بݨائی پر اپݨی نشست چھوڑ تے برابر دی کھڑکی والی نشست تے بہہ ڳئیاں۔ ول اوہ نشست نہ چھوڑݨ تے مزاحمت کرݨ تے بلیک نے پولیس کوں طلب کر گِھدا جیڑھی روزا پارکس کوں گرفتار کر گِھدی۔ انّھاں تے منٹگمری شہر دے ضوابط دی خلاف ورزی دا الزام لڳایا ڳیا حالانکہ تکنیکی طور تے انّھاں دی کوئی غلطی نہیں ہئی، اوہ سیاہ فاماں دے حصے اچ بہہ ڳئیاں ہَن۔ بہرحال اڳلی شام انّھاں کوں ضمانت تے رہائی مل ڳئی۔

ایں واقعے دے بعد رنگ دار افراد دی ترقی کِیتے قومی مجلس، مختصراً این اے سی سی پی (انگریزی: National Association for the Advancement of Colored People) دے مقامی صدر ایڈگر نکسن نے مقامی عہدے داراں دے نال رل تے ایہ معاملہ اڳاں تے پاتا تے موقعے دا فائدہ چاتے قانون دی تبدیلی تائیں بساں سفر دا مقاطعہ (بائیکاٹ) کرݨ دا اعلان کِیتا۔ 35 ہزار رسالیاں (پمفلٹس) دی تقسیم دے نال نال سیاہ فاماں دے مقامی گرجیاں اچ بائیکاٹ دے اعلان تے مقامی اخبار منٹگمری ایڈورٹائزر اچ صفحہ اول تے مضمون دی اشاعت نے ایہ خبر ٻیا پھیلا ݙتی۔ سیاہ فاماں نے عہد کِیتا جو اوہ توقعات دے مطابق سلوک تھیوݨ، سیاہ فام ڈرائیوراں کوں بھرتی کرݨ تے بس دے وچکار اچ پہلے آوݨ پہلے پاوݨ دی بنیاد تے نشستاں ملݨ تائیں بساں اچ نہیں بہسن گے۔

اڳلے ݙینہہ پارکس کوں فساد پھیلاوݨ تے مقامی قانون دی خلاف ورزی دے مقدمے دا سامݨاں کرݨا پیا تے 30 منٹ دی سماعت دے بعد انّھاں کوں ملزم قرار ݙیندے ہوئے 10 ڈالر دا جرمانہ تے عدالتی کارروائی اچ 4 ڈالر دے خرچے ادا کرݨ دی سزا سݨائی ڳئی۔ جیندے خلاف روزا پارکس نے اپیل کِیتی تے نسلی تفریق دی قانونی حیثیت کوں للکارا۔ اڳلے ݙینہہ یعنی 5 دسمبر کوں 35 ہزار رسالے ونڈے ڳئے تے سیاہ فام برادری دا بائیکاٹ باضابطہ طور تے شروع تِھی ڳیا۔ سیاہ فام ٹیکسی ڈرائیوراں نے بساں دا کرایہ گِھندے ہوئے اپݨی برادری دے مسافریں کوں منزلاں تے پُڄایا پر لوکاں دی ٻہوں وݙی تعداد، تقریباً 40 ہزار افراد، کوں پیدل ہی سفر کرݨا پیا جنہاں اچوں کئی ایہو جہے ہَن جو 32 کلومیٹر تک پیدل چلے۔

ہک ݙینہہ دے مقاطعے دی شاندار کامیابی دے بعد پارکس دا مقدمہ لمبا تِھی ڳیا۔ ریاست توں وفاقی عدالتاں تائیں تِھیوݨ والیاں اپیلاں نے معاملے کوں ٻہوں کھچا ݙتا جیندے پاروں بساں دا بائیکاٹ وی وݙا تِھیندا ڳیا تے بالآخر منٹگمری شہر اچ سیاہ فاماں دا بائیکاٹ 381 ݙینہہ جاری رہݨ دے بعد اُوں ویلے مکمل تِھیا جݙاں امریکی عدالت عظمیٰ نے فیصلہ ݙتا جو ایہ قانون غیر آئینی ہِے۔

بس نمبر 2857، جیندے اچ گرفتاری توں پہلے روزا پارکس سوار ہَن، ہݨ ہنری فورڈ عجائب گھر اچ محفوظ ہِے

پارکس دی حکم عدولی، گرفتاری تے ول منٹگمری بس بائیکاٹ جدید شہری حقوق دی تحریک دی اہم علامات بݨیاں۔ اوہ نسلی تفریق دے خلاف مزاحمت دی بین الاقوامی شخصیت بݨ ڳئیاں۔ انّھاں نے تحریک اچ ایڈگر نکسن تے مارٹن لوتھر کنگ جونیئر جیویں معروف رہنماواں دے نال وی تعاون کِیتا۔

اگرچہ ایں قدم تے بعد اچ انّھاں دی ٻہوں عزت افزائی تِھئی پر شروع اچ انّھاں کوں کٹھن صورت حال دا سامݨا وی کرݨا پیا تے مقامی اسٹور اچ درزی دی نوکری توں وی ہتھ دھوݨے پئے۔ بالآخر اوہ ڈیٹرائٹ منتقل تِھی ڳئیاں تے اپݨے ایہو روزگار کوں جاری رکھیا۔ 1965ء توں 1988ء تائیں انّھاں نے امریکی ایوان نمائندگان دے سیاہ فام رکن جان کونیئرز دی سیکرٹری تے استقبال کنندہ دی حیثیت نال خدمتاں انجام ݙِتیاں۔ فارغ البالی دے بعد انّھاں نے اپݨی آپ بیتی لکھی تے زیادہ تر ڈیٹرائٹ اچ اپݨی نجی حیاتی اچ مصروف رہیاں۔ اپݨی حیاتی دے آخری ݙینہہ اچ اوہ دماغی مرض دا شکار تِھی ڳئیاں ہَن تے بالآخر 24 اکتوبر 2005ء کوں 92 سال دی عمر اچ ڈیٹرائٹ اچ ای انتقال کر ڳئیاں۔

پارکس کوں رنگ دار افراد دی ترقی کِیتے قومی مجلس نے 1979ء اچ اسپنگارن میڈل ݙتا جݙانجو بعد اچ انّھاں کوں صدارتی تمغۂ آزادی تے کانگریشنل گولڈ میڈل نال وی نوازیا ڳیا۔ 2005ء اچ روزا پارکس دی وفات دے بعد انّھاں دا مجسمہ امریکی سینیٹ تے ایوان نمائندگان دی مشترکہ اجلاس گاہ کیپٹل اچ مشہور شخصیات دے مجسمہ خانے اچ رکھیا ڳیا۔ اوہ ایہ اعزاز گِھنݨ والی پہلی زنانی تے ݙوجھی غیر حکومتی عہدے دار ہِن۔