حبہ خاتون

حبہ خاتون
معلومات شخصیت
پیدائش	سنہ 1554ء   پمپور
تاریخ وفات	سنہ 1609ء (54–55 سال)
مدفن	سری نگر
شریک حیات	یوسف شاہ چک
خاندان	چک خاندان
عملی زندگی
پیشہ	شاعرہ ،  مصنفہ

حبہ خاتون (کشمیری: حَبہٕ خوتوٗن؛ 1554ء – 1609ء) کشمیری زبان دی مشہور شاعرہ ہَن۔ انہاں دا اصل ناں زون ہئی جیندے معنی چندر دے ہِن۔ کشمیر دے موضع چندن ہار وچ پیدا تھئیاں۔ تاریخ پیدائش وچ اختلاف ہے۔ بعض نے 1554ء ݙسی ہے۔ پہلے ہک غیر معروف شخص نال شادی تھئی جیڑھی راس نہ آئی۔ پر ایں شخص حبہ لالہ دے ناں دی مناسبت نال حبہ خاتون مشہور تھئیاں۔ کجھ سال تک سسرال وچ وݙی مظلومی دی زندگی بسر کیتی پھر بادشاہ وقت یوسف شاہ چک دی ملکہ بݨ ڳئیاں۔ اوہ ریاست دے معاملات وچ سلطان کوں مشورہ ݙیندی ہَن تے اِس دی قوت دا سرچشمہ ہَن، پر اوہ بادشاہ دی ملکہ ہَن یا حرم اِس تے محققین دی مختلف آرا ہِن پر جݙݨ مغلیہ فوج شاہ کوں گرفتار کر کے گھن ڳئی تاں حبہ خاتون نے باقی زندگی ترک دنیا وچ گزاری۔ زندگی دی اِس اونچ نیچ دا اثر اِس کشمیری شاعرہ دی شاعری وچ صاف نظر آندا ہے۔

سوانح حیات

اوہ جموں و کشمیر وچ پام پور، پلوامہ دے ہک چھوٹے توں گاؤں وچ پیدا تھئیاں ہَن۔ انہاں دا اصل ناں زون یا زن ہئی (کشمیری: زوٗن: چاند)، ایہ ہک عمومی کشمیری ناں ہے۔ زبانی روایات دے مطابق، انہاں کوں اپݨی خوبصورتی دی وجہ توں زون آکھا ویندا ہئی۔ حبہ خاتون اگرچہ کسان گھرانے نال تعلق رکھدیاں ہَن پر انہاں نے گاؤں دے مولوی توں پڑھݨ لکھݨ سکھیا ہئی۔ لوک داستاناں دے مطابق، ہک ݙینہہ یوسف شاہ چک گھوڑے تے سوار شکار تے نکلا۔ اِس نے زون کوں چنار دے درخت دے سائے وچ گاندیاں سݨیا، ایویں اِس جوڑے دی ملاقات تھئی تے انہاں ݙوہیں وچ پیار تھی ڳیا۔ زبانی روایت دے مطابق زون کوں یوسف شاہ چک دی رانی ساتھی دی حیثیت نال بیان کیتا ڳیا ہے، اگرچہ اِس بارے علمی بحث ہے جو کیا اوہ حقیقت وچ ہک نچلے درجے دی کنیز ہئی یا انہاں دے حرم دی ساتھی ہَن۔ اوہ تقریباً 1570 وچ محل وچ داخل تھئیاں تے کہیں موقع تے انہاں نے اپݨاں ناں تبدیل کر کے حبہ خاتون (کشمیری: حبہٕ خوتوٗن) رکھ گھدا۔ مبینہ طور تے ایہ جوڑا اپݨی زندگی توں ٻہوں مطمئن ہئی، یوسف شاہ کشمیر دا حکمران بݨ چکا ہئی۔ اوہ 1579 وچ مغل شہنشاہ اکبر نے یوسف شاہ کوں گرفتار کر کے بہار وچ قید کر ݙتا جیندے نال انہاں ݙوہیں وچ علیحدگی تھی ڳئی، یوسف شاہ اِس دے بعد کݙاہیں رہا تھی کے واپس نہ آئے۔ یوسف شاہ دی قید دے بعد، حبہ خاتون ہک سنیاسی بݨ ڳئیاں تے انہاں نے اپݨی ساری زندگی وادی وچ گھمدیاں ہوئیاں اپݨے گیت گاندیاں ہوئیاں گزاری۔

گیت نگار تے موسیقار

حبہ خاتون گیت کار تے موسیقار ݙوہیں حیثیت نال شہرت رکھدیاں ہِن۔ انہاں دیاں طویل نظماں "وژن" گیتاں وچ ہِن جو کشمیری شاعری دی مقبول صنف ہے۔ پر انہاں دی مقبولیت دا سبب انہاں دی غزلاں ہِن۔ انہاں کوں موجودہ کشمیری غزل دا بانی سمجھا ویندا ہے۔ جتھاں تک انہاں دی ابتدائی نظماں تے گیتاں دا تعلق ہے، اوہ انہاں دے دور مظلومیت دی ترجمانی کریندیاں ہِن۔ انہاں دے عشقیہ گیت جو دور خوش حالی دی تخلیق ہِن وݙے ہی اثر آفریں ہِن۔ آخری دور دی شاعری وچ ایویں نظر آندا ہے جو عشق مجازی نے عشق حقیقی دی صورت اختیار کر گھدی ہے۔ مجموعی طور تے حبہ خاتون دی شاعری سولہویں صدی عیسوی دی نمائندہ شاعری ہے۔ سادگی تے سلاست دے باوجود زبان تے بیان تے فارسی شاعری دا اثر غالب ہے۔ اِس وچ عصری آگہی دا بھرپور عکس جلوہ گر ہے۔

میراث

گوریز، کشمیر وچ واقع اہرام دی شکل والے پہاڑ دا ناں حبہ خاتون دے ناں تے رکھا ڳیا ہے۔ مغلپورہ، لاہور (پاکستان) وچ ہک انڈر پاس دا ناں حبہ خاتون دے ناں تے رکھا ڳیا ہے۔ انڈین کوسٹ گارڈ نے ہک جہاز دا ناں انہاں دے ناں تے سی جی ایس حبہ خاتون رکھا۔ حبہ خاتون (1978) ہک ہندوستانی کشمیری زبان دی ٹیلی ویژن فلم ہے جیندی ہدایتکاری دور درشن کِیتے بشیر بڈگامی نے کیتی ہئی۔ اِس وچ ریٹا رزدان نے ملکہ دے کردار وچ اداکاری دے جوہر ݙکھائے ہَن۔

دور درشن نے ہندی زبان وچ ہک ٻیا ٹیلی ویژن شو "حبہ خاتون" وی بݨایا ہئی، جیڑھا ڈی ڈی نیشنل تے نشر کیتا ڳیا ہئی۔

مرنال دیو کلکرنی نے ہندوستانی ٹیلی ویژن سیریز نور جہاں وچ حبہ خاتون دا کردار نبھایا جیڑھا 2000-2001 وچ ڈی ڈی نیشنل تے نشر کیتا ڳیا۔

مظفر علی دی ہندی زبان دی غیر نمائشی فلم "زونی" جو 1990 وچ ریلیز تھیوݨ والی ہئی پر آخرکار اِسنوں ڈبے وچ بند کر ݙتا ڳیا۔ ہندوستانی سنیما وچ حبہ خاتون دی زندگی کوں اسکرین تے پیش کرݨ دی ناکام کوششاں وچ محبوب خان دی 1960 دی دہائی دی ہک فلم تے اِسے دہائی وچ بی آر چوپڑا دی ہک فلم وی شامل ہے۔