تخت بائی

تخت بائی
انتظامی تقسیم
ملک	پاکستان
تقسیم اعلیٰ	تحصیل تخت بھائی
متناسقات	34°19′15″N 71°56′45″E
قابل ذکر

تخت بائی، پشاور توں تقریباً 80 کلومیٹر دے فاصلے تے ہِک بدھا تہذیب دی باقیات تے مشتمل مقام ہِے جو اندازہً ہِک صدی قبلِ مسیح نال تعلق رکھیندے۔ اِیہ مردان توں تقریباً 15 پندرہ کلومیٹر دے فاصلے تے صوبہ خیبر پختونخوا وِچ واقع ہِے۔ اِیں مقام کوں 1980ء وِچ یونیسکو نے عالمی ثقافتی ورثہ قرار ݙتا ہئی۔ تخت اِسنوں اِیں کِیتے آکھیا ڳیا جو اِیہ ہِک پہاڑی تے واقع ہِے تے بہائی اِیں کِیتے جو اِیندے نال ہِک دریا وہندا ہئی۔ تخت بھائی تحصیل مردان دا سب توں زرخیز علاقہ ہِے۔ اِتھاں کئیی طرح دیاں فصلیں اُڄدیاں ہِن، جنہاں وِچ پٹ سن، گندم تے گنا وغیرہ شامل ہِن اِیں زمین دی زرخیزی دے پیشِ نظر ایشیا دا پہلا شکر خانہ یا شوگرمل برطانوی راج وِچ اِتھاں بدھا صومعہ (monastery) دے نزدیک بݨائی ڳئی ہئی۔

تاریخ

اِیہ مقام بدھ مت دی اِتھاں قدیم تہذیب تے تمدن، طرزِ رہائش دے بارے وِچ نہایت مفصل معلومات تے شواہد فراہم کریندے۔ اِیں گاؤں دی بنیاد ہِک قدیم قصبے دی باقیات تے رکھی ڳئی ہئی، اوہ باقیات اڄ وی عمدہ حالت وِچ ݙیکھݨ والیاں کِیتے علم تے آگاہی دی فراہمی دا ذریعہ ہِن۔ اِتھاں مِلݨ والے قدیم زمانے دے سکّے توں پتہ لڳدے جو اِتھاں بدھ مت تے ہندو نسل دے لوک آباد ہَن۔ اِتھاں تعمیر کِیتیاں ڳئیاں عمارتاں جو راہباں کِیتے بݨائیاں ڳئیاں ہَن، ہر لحاظ نال تمام تر ضروریاتِ زندگی نال آراستہ ہَن۔ پہاڑی دے اُتّے رہوݨ والیاں کِیتے وی فراہمی آب دا انتظام ہئی۔ عمارتاں دیاں دیواراں وِچ ہوا دی آمد و رفت کِیتے روشندان تے رات وِچ تیل دے چراغ روشن کرݨ کِیتے طاقاں وی بݨائیاں ڳئیاں ہَن۔ کھدائی دے دوران اِتھاں جو چیزیں دریافت کِیتیاں ڳئیاں ہِن، انہاں وِچ بدھ مت دیاں عبادت گاہاں، صومعہ، عبادت گاہاں دے کُھلے صحن، جلسہ گاہاں، وݙے وݙے ایستادہ مجسمے تے مجسماں دے نقش و نگار نال مزین بلند و بالا دیواراں شامل ہِن۔ پہلی واری تخت بھائی دی تاریخی حیثیت دی طرف توجہ 1836ء وِچ فرانسیسی آفیسر جنرل کورٹ نے مبذول کرائی ہئی۔ جݙاں جو تحقیق تے کھدائی دے کم دا آغاز 1852ء وِچ شروع کِیتا ڳیا۔

فائل:تخت بھائی گوتم بدھ کا مجسمہ.jpg

تخت بھائی وِچ گوتم بدھ دا مجسمہ

تخت بھائی

قریبی بستیاں

لُوند خوڑ، شیر گڑھ، چارسدہ، سیری بہلول، تخت بھائی دے اطراف تے مضافات وِچ واقع ہِن۔ سری بہلول وی تاریخی حوالیاں نال نہایت اہمیت دا حامل ہِے۔ اِیہ تخت بھائی دی حدود وِچ آندے۔ اِتھاں وی بدھا تہذیب دی باقیات مِلّیاں ہِن تاہم تحقیق تے کھدائی دا کم اڄ تائیں مکمل نہیں تھی سڳا۔ لفظ سیھری بہلول دی کئیی لوکیں نے مختلف انداز وِچ تعریف کِیتی ہِے۔ مقامی لوکیں دا آکھݨا ہِے جو اِیہ ہِک ہندی لفظ ہِے، جیندے معنی ہِن “سر بہلول“ جو علاقے دے ہِک سیاسی تے مذہبی شخصیت ہَن۔ تاہم اِیہ ناں اِتنا پرانا کائنی جتنا پرانا اِیہ گاؤں ہِے۔ اطراف دا علاقہ نہایت سرسبز تے شاداب ہِے، جتھاں گاؤں والے اڄ وی کھیتی باڑی کریندے ہِن۔ معاشرتی طور تے اِتھاں دے لوک پسماندہ تے غریب ہِن۔ تعلیم دا تناسب وی نہایت گھٹ ہِے۔ مقامی لوک غیر قانونی طور تے اِنہاں تاریخی مقامات تے کھدائی کریندے رہندے ہِن، جیندے نال اِنہاں تاریخی نوادرات کوں نقصان پُڄدے پئے ہِن جݙاں جو کجھ نوادرات دے شوقین تے سوداگر وی مقامی لوکیں کوں غیر قانونی کھدائی کرݨ دی ترغیب ݙیندے ہِن۔ اِتھاں موجود نادر تے نایاب تاریخی ورثہ کوں تحفظ کِیتے ملکی تے بین الاقوامی توجہ دی فوری تے اشد ضرورت ہِے۔ تاکہ تاریخ دی ہِک اہم تہذیب دی باقیات کوں محفوظ کِیتا ونڄ سڳے۔