انسانی حقوق دا عالمی منشور

سرائیکی:

انسانی حقوق دا عالمی منشور۔

اُردو:

انسانی حقوق کا عالمی منشور۔

انگریزی:

The universal declaration of human rights(UDHR)

اقوامِ متحدہ دا جھنڈا

انسانی حقوق دا عالمی منشور کیا ہے؟

انسانی حقوق دا عالمی منشور(UDHR) حقوقِ انسانی دی تاریخ وچ ہک سنگ میل دستاویز ہے۔ ایہ 10 دسمبر 1948 کوں پیرس، فرانس وچ اقوام متحدہ دی جنرل اسمبلی دے ذریعے منظور کیتا ڳیا۔ ایہ اعلامیہ تمام لوکاں تے قوماں کیتے کامیابیاں دے ہک مشترکہ معیار دے طور تے پیش کیتا ڳیا، جیندے وچ پہلی وار بنیادی حقوقِ انسانی کوں عالمی سطح تے محفوظ کرݨ دا اعلان کیتا ڳیا۔

یو ڈی ایچ آر 30 آرٹیکلز تے مشتمل ہے، جیہڑے تمام افراد دے حقوق تے آزادیاں کوں تفصیل نال بیان کریندن۔ ایں وچ شہری تے سیاسی حقوق، جیویں جو حقِ حیات، آزادی، تے اظہارِ رائے دی آزادی شامل ہن؛ تے سماجی، ثقافتی تے معاشی حقوق، سماجی تحفظ، صحت تے تعلیم دے حقوق وی شامل ہن۔

ایہ اعلامیہ ݙوجھی عالمی جنگ دے تجربے دا نتیجہ ہئی تے ایہ حقوق دا پہلا عالمی اظہار ہے جیہڑے تمام انساناں کوں فطری طور تے حاصل ہن۔ ایہ سرائیکی سمیت 500 توں ودھ زباناں وچ ٹرانسلیٹ تھی چکے تے ایں نے نویں آزاد تھیوݨ والے ملکاں تے نویں جمہوریہ دے آئین کوں متاثر کیتے۔

یو ڈی ایچ آر، بین الاقوامی معاہدہ برائے شہری تے سیاسی حقوق تے ایندے ݙو اختیاری پروٹوکول، تے بین الاقوامی معاہدہ برائے اقتصادی، سماجی تے ثقافتی حقوق دے نال مل تے بین الاقوامی منشورِ حقوقِ انسانی تشکیل ݙیندن۔ حالانکہ یو ڈی ایچ آر ہک معاہدہ کائنی تے ایں طرح ایندا خود کوئی قانونی پابند کائنی، پر ایہ بین الاقوامی حقوقِ انسانی دے قانون دے نظام دی بنیاد بݨ چکے تے این٘دے بعد دے معاہدے تے کنونشنز تے دستخط کرݨ والے ملکاں کیتے پابند ہے۔

(UDHR) سرائیکی وچ

اقوامِ متحدہ نے سرائیکی کوں عالمی زبان دی حیثیت ݙیندے ہوئے سرائیکی وچ وی یو۔ڈی۔ایچ۔آر چھپوایا۔ اقوامِ متحدہ دی طرفوں سرائیکی وچ چھپیا ڳیا یو۔ڈی۔ایچ۔آر تلے تہاݙی خدمت وچ پیش ہے۔

پہلی ڳالھ

دنیا دے سارے انسان ہکو ڄئے تے نہ مکݨ والے حقوق تے اذادیاں گھن تے پیدا تھیندن۔ اقوامِ متحدہ نے ہر کہیں دے حقوق دی حفاظت تے ودھارے دا جنڈا اچار کھݨ دا ارادہ کیتا ہوئے۔ جیہڑا اقوامِ متحدہ دے منشور دا حصہ ہے۔ ایندے وچ انسانی عزت تے وقار ُبنیادی انسانی حقوق ُ عزت نفس اتے لوکاں دے یقین دا اقرار کیتا ڳے۔ اقوام متحدہ دی جنزل اسمبلی نے ݙہ دسمبر 1948 کوں انسانی حقوق دا عالمی منشور منظور کر تے ایندا عام اعلان کیتا۔ اگلے صفیاں تے ایں منشور دی پوری عبارت پیش کیتی ویندی ہے۔ منشور اچ اقوام متحدہ نے صاف تے سادہ لفظاں وچ حقوق ݙسا ݙتن۔جنہاں وچ ہر کوئی برابر دا شریک ہے۔ ایں تریخی کارنامے دے بعد اسمبلی نے سارے شریک ملکاں تے زور ݙتا جو ایں اعلان کوں عام کرن تے ایندے ودھارے وچ حصہ گھنن۔ مثلاً ایہ جو اینکوں پوسٹر دی شکل وچ چھپوا کے جا جا تے لایا ونڄے۔ خاص طور تے اسکول تے ݙوجھے تعلیمی اداریاں وچ پڑھ کے سݨایا ونڄے۔ ایندی تفصیلات کھول تے ݙسائی ونڄن تے ایں سلسلے وچ سیاسی بنیاداں تے کہیں ملک نال کوئی فرق نہ کیتا ونڄے۔ ایہ حقوق تُہاݙی ملکیت ہن تے انہاں دے بارے وچ پوری معلومات حاصل کرو۔آپݨے تے ݙوجھیاں کیتے انہاں حقوق دے بچئو تے ودھارے وچ اساݙا ہتھ وٹاؤ۔

تمہید تے عبارت

کیوں جو ہر انسان دی ذاتی عزت تے انساناں دے ہکو ڄئے نہ مکݨ والے حقوق کوں منڑاں دنیا وچ ازادی تے امن دی بنیاد ہے۔

کیوں جو انسانی حقوق کنوں لا پروائی تے انہاں دی خلاف ورزی ایہو ڄئے وحشیانہ کماں دی صورت وچ ظاہر تھئی ہے جینے انسانی ضمیر کوں ہلا تے رکھ ݙتے۔ ایں کیتے ہر انسان دی سب کنوں وݙی خواہش رہی ہے جو دنیا ایہو ڄئی بݨ ونڄے جیندے وچ ہر انسان کوں آپݨی ڳالھ آکھݨ تے آپݨے عقیدے تے قائم رَہوݨ دی ازادی ہووے۔کوئی ݙر خوف نہ ہووے اتے اوندیاں ضرورتاں وی پوریاں تھیندیاں رہون۔

کیوں جو ظلم تے زیادتی دے خلاف انسان کوں بغاوت تے مجبور تھیوݨ کنوں بچاوݨ کیتے ضروری ہے جو قانون دی بالادستی دے ذریعے انسانی حقوق دا بچئو کیتا ونڄے۔

کیوں جو ایہ ضروری ہے جو قوماں تے ملکاں دے درمیان دوستانہ تعلقات کوں ودھایا ونڄے۔

کیوں جو رکن ملکاں نے اقوام متحدہ دے چارٹر وچ بنیادی انسانی حقوق ،انسانی عزت تے وقار،عزت نفس اتے مرداں تے عورتاں دے ہکو ڄئے حقوق اُتے آپݨے یقین دا اقرار کیتے اَتے زیادہ اذادی دے ماحول وچ وسیب دی ترقی تے چنگے معیارِ زندگی دے ودھارے دا ارادہ ظاہر کیتے۔

کیوں جو رکن ملکاں نے ایہ وی وعدہ کیتے جو اقوامِ متحدہ دے تعاون نال پوری دنیا وچ انسانی حقوق منویسن تے بنیادی اذادیاں ݙویسن۔

کیوں جو انہاں وعدیاں کوں پورا کرݨ کیتے ضروری ہے جو اساں حقوق تے اذادیاں کوں سمجھوں.

ایں کیتے:- جنرل اسمبلی اعلان کریندی ہے جو انسانی حقوق دا ایہ عاملی منشور ساریاں قوماں تے ملکاں کیتے ایں مقصد دے حصول دا ہکو ڄیاں معیار ہوسی تاں جو ہر بندہ تے وسیب دا ہر طبقہ اینکوں آپݨے سامنے رکھیندے ہوئے تعلیم تے تدریس دے ذریعے حقوق اذادیاں دا احترام پیدا کرے اتے قومی تے بین الاقوامی کار گزاری دے ذریعے رکن ملکاں تے انہاں دے ماتحت علاقیاں وچ انہاں کوں منواوݨ دیاں کوششاں کرے۔

دفعہ ۱

سارے انسان ازاد تے حقوق تے عزت دے اعتبار نال ہکو جہیں پیدا تھیندن۔ قدرت ولوں انسان کوں عقل تے سمجھ عطا تھیندی ہے۔ ایں کیتے ہک ݙوجھے نال بھرپی دا سلوک کرݨا چاہیدا ہے۔

دفعہ ۲

1-ہر شخص نسل،رنگ،جنس،زبان،مذہب ،سیاسی،قومی تے سماجی ڳانݙھے،جائداد،ڄم پل اَتے ݙوجھی حیثیت کنوں قطع نظر انہاں سارے حقوق تے اذادیاں دا حقدار ہے جنہاں دا ذکر اعلان وچ کیتا ڳے۔

2- ایندے علاوہ ایں سلسلے وچ کہیں انسان نال اوندے ملک دی سیاسی،علاقائی یا بین الاقوامی حیثیت دی بنیاد تے کوئی فرق نہ کیتا ویسی۔ چاہے اوندا ملک یا علاقہ اذاد یا اتولیتی ہووے،غیر خود مختار یا خود مختاری دی ݙوجھی حدود دا پابند ہووے۔

دفعہ ۳

ہر شخص کوں آپݨی جان،اذادی تے ذاتی بچئو دا حق حاصل ہے۔

دفعہ ۴

کوئی شخص ٻانھا یا ٻانھی بݨا کے نہ رکھیا ویسی۔ہر قسم دی غلامی یا ٻانھیاں دے کاروبار تے پابندی ہوسی۔

دفعہ ۵

کہیں شخص تے ظلم یا اونکوں ماریا کُٹیا نہ ویسی۔ نہ اوندی بے عزتی کیتی ویسی تے نہ ہی اونکوں سزا ݙتی ویسی۔

دفعہ ۶

ہر شخص کوں حق حاصل ہے جو ہر جاہ تے قانون اوندی شخصیت کوں منے۔

دفعہ ۷

قانون دی نظر وچ سب ہن تے کہیں فرق دے بغیر قانون دے ہکو جہیں بچئو دے حقدار ہن۔ایں اعلان دے خلاف کوئی فرق کیتے ونڄݨ یا فرق واسطے ابھارے ونڄݨ دی صورت وچ سارے ہکو جہیں بچئو دا حق رکھیندن۔

دفعہ ۸

ہر شخص کوں انہاں کماں دے خلاف چارہ جوئی دا پورا حق حاصل ہے جنہاں نال آئین یا قانون دی طرفوں ملے ہوئے اوندے حقوق ختم تھیندے ہوون۔

دفعہ ۹

کہیں شخص کوں غیر قانونی طریقے نال نہ گرفتار کیتا ویسی نہ حراست وچ رکھیا ویسی تے نہ ہی ملک توں ٻاہر کڈھیا ویسی۔

دفعہ ۱۰

ہر شخص کوں ہکو جیہاں حق حاصل ہے جو اوندے حقوق تے فرائض دا تعین یا اوندے نال کہیں فوجداری مقدمے دی سماعت اذاد تے غیر جانبدار عدالت دے کھلے اجلاس وچ انصاف نال کیتی ونڄے۔

دفعہ ۱۱

1-ہر شخص جیندے اُتے کوئی مقدمہ قائم تھیوے اوں توݨیں بے گناہ سمجھے ونڄݨ دا حقدار جہیں توݨیں اوندے خلاف کھلی عدالت وچ قانون دے مطابق جرم ثابت نہ تھیسی اَتے اونکوں آپݨی صفائی پیش کرݨ دا پورا موقع نہ ݙتا ویسی۔

2- کہیں شخص کوں ایہو جہیں کم یا غلطی دی بنیاد تے جیہڑا کرݨ ویلے ملکی یا بین الاقوامی قانون وچ جرم شمار نہ تھیندا ہا کہیں جرم وچ پکڑیا نہ ویسی۔

دفعہ ۱۲

کہیں شخص دی نجی یا گھریلو زندگی اتے خط و کتابت یا میل جول وچ نا جائز طریقے نال دخل اندازی نہ کیتی ویسی تے نہ ای کہیں دی عزت یا نیک نامی تے حملہ کیتا ویسی۔ ہر شخص کوں حق حاصل ہے جو قانون ایہو ڄئی مداخلت یا حملے کنوں اونکوں محفوظ رکھے۔

دفعہ ۱۳

1- ہر شخص کوں اذادی نال آپݨے ملک وچ ہر جا تے آوݨ ونڄݨ اَتے رہوݨ دا حق ہے۔

2-ہر شخص کوں آپݨے ملک سمیت ہر ملک کوں چھوڑݨ اَتے آپݨے ملک واپس ونڄݨ دا حق ہے۔

دفعہ ۱۴

1۔ ہر کہیں کوں ظلم تے زیادتی کنوں بچݨ کیتے تے ݙوجھے ملکاں وچ پناہ حاصل کرݨ اتے اوندے کنوں فائدے چاوݨ دا حق حاصل ہے۔

2۔ ایہ حق انہاں عدالتی کارروائیاں کنوں بچݨ کیتے استعمال نہیں کیتا ونڄ سڳِیندا جیہڑیاں غیر سیاسی جرائم یا ایہو جَہِیں کماں دی وجہ نال کیتیاں ویندِن جیہڑے اقوام متحدہ دے مقاصد تے اصولاں دے خلاف ہن ۔

دفعہ ۱۵

1۔ ہر شخص کوں قومیت دا حق حاصل ہے۔

2۔ کوئی شخص ناجائز طور تے قومیت کنوں محروم نہ رکھیا ویسی اَتے نہ ای کہیں کوں قومیت تبدیل کرݨ دا حق ݙیوݨ کنوں انکار کیتا ویسی ۔

دفعہ ۱۶

1۔ بالغ مرداں تے عورتاں کوں نسل ، قومیت یا مذہب دی کہیں پابندی دے بغیر پرنیجݨ تے گھر وساوݨ دا پورا حق حاصل ہے ۔ ݙوہاں کوں نکاح، پرنیوے دی زندگی اتے طلاق دے معاملے وچ ہکو جَہیں حقوق حاصل ہن۔

2۔ شادی ہک ݙوجھے دی مکمل رضامندی نال تھیوݨی چاہیدی اے۔

3۔ کنبہ' وسیب دی فطری تے بنیادی اکائی ہے اتے وسیب تے ریاست لوکاں کوں تحفظ ݙیوݨ دے ذمہ دار بن۔

دفعہ ۱۷

1۔ ہر انسان کوں کلہا یا ݙوجھیاں نال مل کے جائداد رکھݨ دا حق حاصل ہے۔

2۔ کہیں شخص کوں زبردستی اوندی جائداد کنوں محروم نہ رکھیا ویسی۔

دفعہ ۱۸

ہر انسان کوں سوچ ، ضمیر اتے مذہب دی ازادی دا پورا حق حاصل ہے۔ ایندے مطابق بندہ ازادی نال آپݨے مذہب یا عقیدے کوں تبدیل کر سڳدے اتے کلہا یا ݙوجھیاں نال مل کے سر عام یا کلہی جاہ تے آپݨے مذہب یا عقیدے دی تبلیغ، عبادت اتے مذہبی رسماں ازادی نال ادا کر سڳدے۔

دفعہ ۱۹

ہر شخص کوں ازادی نال آپݨی رائے قائم کرݨ اتے رائے ڈیوݨ دا حق حاصل ہے۔ ایندے مطابق انسان ازادی نال رائے قائم کر سڳدے تے کہیں ذریعے نال کہیں ملک توں علم دے نظریات حاصل کر سڳدے تے ہر جاہ تئیں آپݨے نظریات تے خیالات پڄا سڳدے۔

دفعہ ۲۰

1۔ ہر شخص کوں پر امن طریقے نال میل ملاپ اتے کٹھ کرݨ تے ٹولے بݨاوݨ دا حق حاصل ہے۔

2۔ کہیں شخص کوں کہیں ٹولے وچ شامل تھیوݨ کیتے مجبور نہیں کیتا ونڄ سڳدا۔

دفعہ ۲۱

1۔ ہر شخص کوں آپݨے ملک دی حکومت وچ براہِ راست یا ازادی نال چݨے ہوئے نمائندیاں دے ذریعے حصہ گھنݨ دا حق حاصل ہے۔

2۔ ہر شخص کوں آپݨے ملک وچ سرکاری ملازمت حاصل کرݨ دا ہر کہیں کوں ہکو جیہاں حق حاصل ہے۔

3۔ لوکاں دی صلاح حکومت دے اختیارات دی بنیاد ہوسی۔ ایں صلاح دا اظہار ، معیاد پوری تھیوݨ تے اصلی انتخابات دے ذریعے کیتا ویسی۔ انتخابات وچ ہر کہیں کوں ووٹ پاوݨ دا ہکو جیہاں موقع ݙتا ویسی اتے ووٹنگ ازادی نال تے خفیہ انداز وچ تھیسی۔

دفعہ ۲۲

وسیب دا رکن ہووݨ دی وجہ نال ہر شخص کوں سماجی تحفظ دا حق حاصل ہے ۔ اونکوں ایہ وی حق حاصل ہے جو اوہ ملکی نظام تے وسائل دے مطابق اتے قومی کوشش تے بین الاقوامی تعاون نال ایہو جہیں اقتصادی ، معاشرتی تے ثقافتی حقوق حاصل کرے جیہڑے اوندی عزت تے وقار تے شخصیت دی تعمیر تے ترقی کیتے ضروری ہن۔

دفعہ ۲۳

1۔ ہر شخص کوں کم کار تے ازادی نال روزی روزگار کرݨ کم دا منصفانہ تے سازگار ماحول اتے بے روزگاری دے خلاف بچئو دا حق حاصل ہے۔

2۔ ہر شخص کوں کہیں فرق دے بغیر ہکو جہیں کم دے کیتے ہکو جہیں معاوضے دا حق حاصل ہے۔

3۔ کم کرݨ والا ہر شخص منصفانہ تے مناسب معاوضے دا حق رکھیندے۔ جیہڑا اوندے تے اوندے ٻال ٻچیاں کیتے عزت دی حیاتی دا ضامن ہووے اتے اوندے وچ ضرورت دے مطابق سماجی تحفظ دے ٻے ذریاں دا وادھا کیتا ونڄے۔

4۔ ہر شخص کوں فائدیاں دے بچئو کیتے تجارتی ٹولے بݨاوݨ تے انہاں وچ شامل تھیوݨ دا حق حاصل ہے۔

دفعہ ۲۴

ہر شخص کوں آرام تے دل وند لاوݨ دا حق حاصل ہے۔ ایندے وچ کم دے مناسب اوقات اتے تنخواہ دے نال چھٹیاں دیاں سہولتاں شامل ہن۔

دفعہ ۲۵

1-ہر شخص کوں آپݨی تے آپݨے ٻال بچیاں دی صحت تے بھلائی کیتے چنگی زندگی داحق حاصل ہے۔ اونکوں خوراک ، لباس ، رہائش علاج معالجے اتے وسیب دیاں ݙوجھاں سہولتاں ملݨیاں چاہیدیاں ہن اتے بے روزگاری ، بیماری معذوری، رنڈیپا ݙھیپا یا وس کنوں باہر ایہو جہیں حالات دے خلاف جنہاں وچ روزگار چھٹ ونڄے بچئو دا حق حاصل ہے۔

2-ٻال تے اوندی ماں ݙوہیں خاص ݙیکھ بھال تے امداد دے حق دار ہن ۔ سارے ٻالاں کوں بھانویں او شادی کنوں پہلے جمے ہوون یا شادی دے بعد، وسیب دے ہکو جہیں بچئو د ا حق حاصل ہے۔

دفعہ ۲۶

1-ہر شخص کوں تعلیم دا حقا حاصل ہے۔ تعلیم شروع تے منڈھ لادے درجیاں کنوں مفت ہووݨی چاہیدی ہے۔ فنی تے پیشہ ورانہ تعلیم دی سہولت سبھ کیتے ہووے اتے اعلی تعلیم دی سہولت وی لیاقت دی بنیاد تے سبھ کیتے ہکو جہیں ہووݨی چاہیدی ہے۔

2-تعلیم دا مقصد انسانی شخصیت دی مکمل تعمیر تے انسانی حقوق تے جیادی از ادیاں دا احترام ہوئے۔ ایہہ ساریاں قوماں اتے نسلی یا نہ ہی گروپاں دے وچ مفاہمت دوستی تے رواداری کوں ودھیسی اتے امن قائم رکھن کیتے اقوام متحدہ دی سر گر میاں دا اکوان کریں۔

3-والدین کوں ایں ڳالھ دا حق حاصل ہے جو اوہ آپݨے ٻالاں کوں آپݨی مرضی دے مطابق تعلیم ݙیوا سڳدن۔

دفعہ ۲۷

1-ہر شخص کوں وسیب دی ثقافتی زندگی وچ ازادی نال شامل تھیوݨ اوندے کنوں مزہ گھنݨ اتے سائنس دی ترقی تے اوندیاں سہولتاں کنوں فائدے چاوݨ دا حق حاصل ہے۔

2-ہر شخص کوں حق حاصل ہے جو اوندے انہاں اخلاقی تے مادی قائدیاں دا چھٹو کیتا ونچے جہیڑے لوندی سائنسی ایجاد یا دلی یا فنکارانہ تخلیق دی وجہ نال لوگوں ملدن۔

دفعہ ۲۸

ہر شخص ایہو جہیں سماجی تے بین الاقوامی نظام وچ شامل تھیوݨ دا حقدار ہے جیندے وچ ایں اعلان دے مطابق حقوق تے ازادیاں ݙتیاں ویندیاں ہوون۔

دفعہ ۲۹

1- ہر شخص تے وسیب دیاں ذمہداریاں وی ہوندن جیندے وچ اوندی شخصیت کوں ازادی نال مکمل ترقی ملدی ہے۔

2- آپݨی ازادیاں تے حقوق کنوں فائدہ چاوݨ وچ ہر شخص انہاں پابندیاں دا خیال رکھیسی جہیڑیاں ٻیاں دے حقوق تے ازادیاں دے بجئو کیتے اتے جمہوری وسیب وچ اخلاق تے لوکاں دے امن تے بھلائی دے تقاضے پورے کرݨ کیتے قانون دی طرفوں لائے ویندن۔

3- ایہ حقوق تے ازادیاں کہیں صورت وچ اقوام متحدہ دے مقصداں تے اصولاں دے خلاف نئیں ݙتیاں ونڄ سڳدیاں۔

دفعہ ۳۰

ایں اعلان دی کہیں ڳالھ دا ایہ مطلب نئیں گھدا ونڄ سڳدا جو ایندے ذریعے کہیں ملک ، گروپ یا شخص کوں ݙوجھیاں دے حقوق تے ازادیاں دی خلاف ورزی کرݨ کیتے کوئی کار گزاری دا حق حاصل تھی ڳے۔

(نوٹ:ایندے وچ اصل تحریر کنوں کجھ املاء دیاں غلطیاں ٹھیک کیتیاں ڳئیاں ہِن)